Накану́ні ’напярэдадні’ (ТС). Запазычана з рус., ц.-слав.накануне ’тс’, дзе ад канун ’богаслужэнне напярэдадні свята’, гл. Фасмер, 3, 38. Не выключана і самастойнае ўтварэнне ад ц.-слав.канун ’пярэдадзень’, пра што можа сведчыць заканчэнне слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Манту́ла ’ход гульні ў баланты (у цуркі)’, манту́ліць ’біць, гуляць’ (ТС). Рус.перм.дать мантулу кому‑либо ’ўдарыць каго-небудзь’. Паводле Цыхуна (Бел.-укр. ізал., 86), семантычна найбольш блізка лексема стаіць да рум.mântuióla ’заканчэнне’, ’збаўленне, вызваленне, уратаванне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Éndspiel
n -(e)s, -e
1) заклю́чная гульня́, фіна́л
2) шахм. лндшпіль, заканчэ́нне па́ртыі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Модла1 ’размер, шаблон’ у выразе пад адно модла (Ян.). Укр.модло. З рус.модель ці польск.model ’мадэль’, заканчэнне якіх аформілася паводле nomen instrumenti (мяла, скрэбла, вілы).
Модла2 ’матавіла’ (Бяльк.). Наватвор, з ⁺мотла (< матаць), якое ўзнікла ў выніку скарачэння матавіла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наспаку́дзіць ’надаесці’ (карэл., Сцяшк. Сл.). Няясна; заканчэнне слова ідэнтыфікуецца з дзеясловам -нудзіць, што ўваходзіць у склад пракудзіць ’вытварыць, вычварыць’; рус.проку́дить ’тс’, параўн. польск.przekudzić ’псаваць, надаядаць, наганяць нуду’, славен.kuditi ’лаяць, ганіць’, серб.-харв.ку́дити ’тс’, балг.ку́дя ’тс’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
урэ́шцепрысл.
1.éndlich, schlíeßlich; zu gúter Letzt; létzten Éndes (у рэшцерэшт);
2. (на заканчэнне) zum Ábschluss, zum Schluss;
3.у знач.пабочн. сл. schlíeßlich
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Не́відась ’навіна; незвычайная, апетытная смачная яда з новага ўраджаю; незвычайнае дзіва, цуд’ (пух., З нар. сл.). Ад невідины ’нябачны’: Невиданое и нечуваное дзиво! (Нас.), да відаць ’бачыць’; заканчэнне слова пад уплывам назоўнікаў на ‑сць тыпу нёвесь (< *не‑весць), параўн. невідаль ’дзіва, навіна’, невідиліца ’дзіўная рэч’ ад невідилы ’дзіўны; нябачаны’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́нчаны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад кончыць.
2.ко́нчана; безас.узнач.вык., звычайназкім-чым. Пра заканчэнне, спыненне чаго‑н. (адносін, справы і пад.). Кончана з панам, пан не ўваскрэсне, У край наш не знойдзе дарог.Колас.