Verbum

кампетэ́нцыя, ‑і, ж.

1. Дасведчанасць у якой‑н. справе. Гэтыя праблемы не ў яго кампетэнцыі.

2. Сукупнасць правоў і абавязкаў той ці іншай установы або адказнай асобы. Кампетэнцыя судовых органаў. □ — У чыёй кампетэнцыі справа кааптацыі членаў у акружком? — запытаўся [Андрэй]. Пестрак. Гукам быў упэўнены, што Шыковіч прыйшоў з-за сына, хоць не разумеў, чым ён мог памагчы. Вызваліць з-пад арышту — не яго кампетэнцыя. Шамякін.

манапо́лія, ‑і, ж.

1. Выключнае права на вытворчасці продаж або промысел чаго‑н. Дзяржаўная манаполія. // перан. Выключнае права карыстання чым‑н.; перавага, першынство ў якой‑н. галіне.

2. Капіталістычнае аб’яднанне, якое ставіць сваёй мэтай панаванне ў якой‑н. галіне гаспадаркі і атрыманне максімальнага прыбытку. Капіталістычныя манаполіі ў Расіі былі цесна звязаны з царскім урадам. У краінах, якія арыентуюцца на сацыялізм, праводзіцца нацыяналізацыя ўласнасці імперыялістычных манаполій. Брэжнеў.

[Грэч. monopolia ад mónos — адзін і poleō — прадаю.]

мачы́ць, мачу, мочыш, мочыць; незак., каго-што.

1. Рабіць мокрым, вільготным. На аўсе яшчэ не абсохла раса. Яна мочыць і халодзіць ногі. Крапіва. [Чалавек] быў па пояс мокры: з ног мачыла збажына, а зверху адзежына правяла. Чорны.

2. Трымаць што‑н. у чым‑н. вадкім, прамочваць, насычаць вадкасцю, каб надаць адпаведныя якасці, уласцівасці. Ля дзвярэй — лаўка, а побач з ёю — цэбар. У ім мачылі дубцы. «Маладосць».

насміха́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак., з каго-чаго, над кім-чым і без дап.

Здзекліва смяяцца з каго‑, чаго‑н. [Лабановіч] нават пачаў сам сябе лаяць, кпіць і насміхацца з сябе. Колас. Любе здалося, што сястра насміхаецца з яе няўдачы. Шамякін. [Аніс:] — [Лёнька] з цябе насміхаецца, а ты верыш яму. Гроднеў. Лёс насміхаўся над .. [Максам]. Гамолка. Ён яшчэ будзе насміхацца, — губляючы нядаўнюю раўнавагу, абурылася на Лёньку Прося. Васілевіч.

ната́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Кароткі запіс аб чым‑н. Да гэтую справу Сцёпка глядзеў сур’ёзна. Чытаючы, рабіў сякія-такія нататкі, выпіскі. Колас. [Люба] дастане запісную кніжку і спешна пачала чытаць карандашныя нататкі. Гартны. // Кароткае пісьмовае або друкаванае паведамленне; артыкул. Сонцаў перапісаў некалькі радкоў з газетнай нататкі. Мележ. [Шуст:] — Я чытаў, выступаў на сходах, пісаў нататкі для насеннай і гарадской газет. «Беларусь».

наце́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак., кім-чым, з каго-чаго і без дап.

1. Зведаць задавальненне; парадавацца, пацешыцца ўволю. Андрэева маці — знясіленая, хворая старая, якая рэдка калі злазіла з печы, — не магла нацешыцца з сына і нявесткі. Хадкевіч. Спаткаўшыся, сябрукі не маглі адзін з другога нацешыцца, успамінаючы даўно мінулае, перажытае. Ядвігін Ш.

2. Зведаць асалоду ўзаемнага кахання. — Не нацешыліся, не намілаваліся яшчэ, а ўжо, бедная [Гэлька], удавіца. Грахоўскі.

невераго́днасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць неверагоднага (у 1, 3 знач.). Неверагоднасць здагадкі. Неверагоднасць чутак.

2. Што‑н. неверагоднае, немагчымае. Марынцы хацелася слухаць Паходню, у якога, як ёй здавалася, было безліч цікавых гісторый, — ён прайшоў шлях, у якім сапраўднасць змешваецца з неверагоднасцю. Хадкевіч.

•••

Да неверагоднасці — надзвычайна, у самай высокай ступені. Гіпотэзы.. былі смелыя да неверагоднасці і грунтаваліся больш на здагадках, чым на навуковай аснове. Шыцік.

непараўна́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Такі, што цяжка параўнаць з кім‑, чым‑н. іншым; надзвычайны. Непараўнальная прыгажосць. □ Вядома, Колас непараўнальны майстар, пісьменнік з вялікім вопытам і выдатнай літаратурнай школай. Перкін. Талстой, Дастаеўскі, Чэхаў, Гаршын, Горкі, Купрын — яны прыйшлі другою хваляй, пасля Пушкіна, Лермантава, Гогаля, яны назаўсёды здаліся.. [Алесю] непараўнальнымі, яны павялі яго ў родны хвалюючы свет!.. Брыль.

2. Які так адрозніваецца ад чаго‑н., што нельга параўноўваць. Непараўнальныя велічыні.

няўме́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які дрэнна, без умення выконвае сваю працу. І вось — адзін уніз імкне, Ляціць так лёгка, нібы ў сне, За ім — аж група цэлая. І не шанцуе толькі мне: Валюся ў снег, няўмелы, я. Кірэенка. // Які выяўляе няўменне рабіць што‑н., карыстацца чым‑н. Няўмелыя рукі.

2. Які робіцца без належнага ўмення. Разгубіўшыся, Таццяна рабіла няўмелыя і няўдалыя спробы супакоіць дзіця. Шамякін.

павыця́гвацца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.

1. (1 і 2 ас. мн. не ўжыв.). Выцягнуцца, вышмаргнуцца з чаго‑н. — пра ўсё, многае. Павыцягваліся ніткі з іголак. □ Вынасілася скура [кашалька], зрудзела, працерлася. Павыцягваліся з беражкоў ніткі. Пташнікаў.

2. Распасцерці сваё цела на чым‑н. — пра ўсіх, многіх. Параспраналіся [сябры], павыцягваліся на пяску і лавілі ласкавыя промні ранішняга сонца. Сабаленка.

3. Выпрастаўшыся, стаць прама — пра ўсіх, многіх. Павыцягваліся салдаты ў струнку.