абалонка зямнога шара, у якой сканцэнтравана асн. маса жывога рэчыва планеты. У адрозненне ад біясферы ахоплівае толькі вобласць высокай канцэнтрацыі жывога рэчыва. Размешчана на мяжы кантакту паверхневага слоя зямной кары з атмасферай і ў верхняй ч. воднай абалонкі. Таўшчыня ад некалькіх метраў (стэп, пустыня, тундра) да соцень метраў (лясное згуртаванне, моры). Найменшае падраздзяленне біягеасферы — біягеацэноз (экасістэма). Тэрмін прапанаваў Ю.К.Яфрэмаў (1959).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
acerbic
[əˈsɜ:rbɪk]
adj.
1) кі́слы, да́ўкі
an acerbic substance — кі́слае рэ́чыва
2) Figur. рэ́зкі, зье́длівы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Матэрыя ’аб’ектыўная рэальнасць, якая існуе незалежна ад свядомасці чалавека’, ’рэчыва, з якога складаюцца фізічныя целы прыроды’, ’тканіна, матэрыял’, ’шаўковая тканіна’ (ТСБМ, Нас.), ’кроў’, ’гной з раны, сукравіца’ (Нас.; смарг.Шатал.; шальч., Сл. ПЗБ), матэравы ’тканкавы’ (Нас.), ст.-бел.материя (матерея, матерыя, матэрыя) ’матэрыя’ (XVI ст.). Запазычаны са ст.-польск.materyja ’тс’ (Краўчук, Праблемы філал., 60; Булыка, Лекс. запазыч., 191), якое з с.-лац.māteria ’рэчыва’, першаснае значэнне ’будаўнічае дрэва’, якое лічылася «маткай» (= асновай) усяго (Жураўскі, Зб. Крапіве, 142; Голуб-Ліер, 306).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раздрахце́ць ’растаўсцець’ (Сцяшк.), раздрахце́цца ’распаўнець, растлусцець’ (Юрч. СНЛ). Ад незафіксаванага *драхцець, якое да прасл.*drъgъtěti (гл. ЭССЯ, 5, 138), параўн. укр.дригти́ти ’ператварацца ў жэлепадобнае рэчыва, дрыжаць як студзень’. Гл. дрыгацець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ДАЛЁКІ І БЛІ́ЗКІ ПАРА́ДАК,
упарадкаванасць мікраструктуры рэчыва на міжатамных (блізкі парадак) ці на неабмежавана вял. адлегласцях (далёкі парадак). Бывае каардынацыйны — у размяшчэнні часціц рэчыва (існуе ў крышталях; у вадкасцях і аморфных цвёрдых целах — толькі блізкі парадак); арыентацыйны — у арыентацыі часціц (у вадкіх крышталях; у вадкасцях з несіметрычных малекул — блізкі парадак); магнітны — у арыентацыі магн. момантаў (у ферамагнетыках, ферымагнетыках, антыферамагнетыках); у арыентацыі эл. дыпольных момантаў (у сегнетаэлектрыках). Існаванне Д. і б.п. абумоўлена ўзаемадзеяннем паміж часціцамі; асн. прыкмета — сіметрыя крышталёў. Ступень упарадкавання можна мяняць цеплавой, мех. і інш. апрацоўкамі, пры гэтым мяняюцца фіз. ўласцівасці рэчыва.
Літ.:
Уайт Р., Джебелл Т. Дальний порядок в твердых телах: Пер. с англ.М., 1982.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
парашо́к, ‑шку і ‑шка; мн. парашкі, ‑оў, м.
1.‑шку. Расцёртае на дробныя частачкі цвёрдае рэчыва. Мыльны парашок. Зубны парашок.
2.‑шка. Лекавае рэчыва пэўнай дазіроўкі ў раздробленым выглядзе. Марцін тым часам даў старому парашок і сказаў: — Паляжаць трэба, дзядзька Юстынь.Чарнышэвіч.
•••
Персідскі парашок (уст.) — парашок для знішчэння блох і клапоў.
Сцерці ў (на) парашокгл. сцерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
параліза́тар, ‑у, м.
Спец.
1. Вонкавае раздражненне, у выніку якога растарможваецца рэфлекс. Паралізатар тармажэння.
2. У хіміі — рэчыва, якое запавольвае хуткасць каталітычных рэакцый.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пастарэ́нне, ‑я, н.
1.Станпаводлезнач.дзеясл. пастарэць.
2.Спец. Змяненне форм і ўласцівасцей рэчыва пад уздзеяннем розных тэхнічных умоў. Пастарэнне металу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пата́ш, ‑у, м.
Рэчыва ў выглядзе белага зярністага парашку са шчолачнымі ўласцівасцямі, якое атрымліваюць з попелу, а ў прамысловасці — пераважна з прыродных солей.
[Англ. potash.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ператраві́цца1, ‑травіцца; зак.
Спец. Сапсавацца ад празмернай колькасці едкага рэчыва пры траўленні.
ператраві́цца2, ‑травіцца; зак.
Засвоіцца ў працэсе стрававання (пра ежу).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)