сухі́ в разн. знач. сухо́й;

суха́я бялі́зна — сухо́е бельё;

сухо́е паве́тра — сухо́й во́здух;

сухо́е ле́та — сухо́е ле́то;

сухо́е дрэ́ва — сухо́е де́рево;

суха́я рука́ — суха́я рука́;

с. хлеб — сухо́й хлеб;

суха́я е́жа — суха́я пи́ща;

с. ка́шаль — сухо́й ка́шель;

суха́я сустрэ́ча — суха́я встре́ча;

сухо́е апавяда́нне — сухо́й расска́з;

с. трэск — сухо́й треск;

○ сухі́я кармы́ — с.-х. сухи́е корма́;

суха́я пераго́нка — тех. суха́я перего́нка;

сухо́е віно́ — сухо́е вино́;

с. паёк — сухо́й паёк;

с. лік — спорт. сухо́й счёт;

с. лёд — сухо́й лёд;

◊ выйсці́ сухі́м з вады́ — вы́йти сухи́м из воды́;

с. зако́н — сухо́й зако́н;

трыма́ць по́рах сухі́м — держа́ть по́рох сухи́м;

аб сухі́м хле́бе — сухи́м хле́бом пита́ясь;

сухо́й ні́ткі не застало́ся — сухо́й ни́тки не оста́лось;

сухо́га ме́сца няма́ — сухо́го ме́ста нет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

materia

materi|a

ж.

1. матэрыя;

przemiana ~i — абмен матэрыі;

~a międzygwiazdowa — міжзорная матэрыя;

2. матэрыя; рэчыва;

prawo zachowania ~i фіз. закон захавання матэрыі;

przemiana ~i біял. абмен рэчываў;

3. мед. гной;

4. уст. тканіна; матэрыя

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

wystąpić

зак.

1. выступіць;

wystąpić z koncertem — выступіць з канцэртам;

wystąpić do walki — узяцца за барацьбу;

wystąpić przeciw prawu — парушыць закон;

wystąpić do kogo — звярнуцца да каго;

2. выйсці; пайсці;

wystąpić z brzegów — выйсці з берагоў

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

БА́ДЭН

(Baden),

гістарычная вобласць на ПдЗ Германіі. З 11 ст. ням. маркграфства. У 1535 падзялілася на маркграфствы Бадэн-Бадэн (каталіцкае) і Бадэн-Дурлах (пратэстанцкае). У 1771 яны зноў аб’яднаны. У 1806—1918 вял. герцагства са сталіцай у Карлсруэ. Закон аб выбарах, канстытуцыя Бадэна 1818 былі ўзорам ранняга герм. канстытуцыяналізму. У час Рэвалюцыі 1848—49 у Германіі ў Бадэне адбыліся паўстанні, у тым ліку Бадэнска-Пфальцкае паўстанне 1849. У аўстра-прускай вайне 1866 Бадэн удзельнічаў на баку Аўстрыі, у 1870 уступіў у Паўн.-Германскі саюз, з 1871 у складзе Германскай імперыі. З 1919 рэспубліка ў складзе Веймарскай рэспублікі, пасля 1933 зямля фаш. Германіі. У 1945 Бадэн акупіравалі амер. (Пн) і франц. (Пд) саюзныя войскі. Пасля рэферэндуму 6.12.1951 Бадэн увайшоў у зямлю ФРГ Бадэн-Вюртэмберг.

т. 2, с. 215

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГО́МСТЭД-АКТ

(ад англ. homestead сядзіба, участак),

закон аб зямельных надзелах у ЗША, прыняты ў маі 1862 у ходзе Грамадзянскай вайны ў ЗША 1861 — 65 і Рэканструкцыі Поўдня. Паводле гэтага закона кожны грамадзянін ЗША, які дасягнуў 21 года і не ваяваў супраць Поўначы, мог атрымаць з зямель грамадскага фонду ўчастак зямлі не больш за 160 акраў (65 га) пасля выплаты рэгістрацыйнага збору. Пасяленец, які прыступіў да апрацоўкі зямлі і пачаў на ёй забудоўвацца, праз 5 гадоў атрымліваў права бясплатнай уласнасці на зямлю. Паводле Гомстэд-акта ў ЗША было раздадзена каля 2 млн. надзелаў агульнай пл. 285 млн. акраў (115 млн. га). Гомстэд-акт і мерапрыемствы супраць рабаўладальнікаў Поўдня азначалі перамогу ў ЗША ў нац. маштабе фермерскага («амерыканскага») шляху развіцця ў сельскай гаспадарцы.

т. 5, с. 350

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРА́КХІ

(лац. Gracchus),

браты, палітычныя дзеячы Стараж. Рыма. Паходзілі са знакамітага роду Семпроніяў. Тыберый (162—133 да н.э.), нар. трыбун у 133, ва ўмовах нестабільнага становішча ў краіне правёў закон, які абмежаваў буйное землекарыстанне на грамадскім полі (агер публікус), але не атрымаў падтрымкі сярод сенатараў. На нар. сходзе адхілены ад улады (упершыню ў гісторыі Рыма), але паўторна выставіў сваю кандыдатуру ў нар. трыбуны. Забіты сенатарамі ў дзень выбараў. У 129 сенат спыніў надзяленне зямлёй паводле яго закону. Гай (153—121 да н.э.), нар. трыбун у 123 і 122 да н.э., аднавіў агр. заканадаўства брата, правёў законы ў інтарэсах гар. плебсу і саслоўя коннікаў, прапанаваў даць саюзнікам правы рым. грамадзян і інш. Загінуў у час узбр. паўстання.

т. 5, с. 389

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

прытры́млівацца несов.

1. приде́рживаться, держа́ться;

п. руко́й за по́ручні — приде́рживаться руко́й за пери́ла;

2. (находиться ближе к чему-л.) приде́рживаться, держа́ться;

п. пра́вага бо́ку — приде́рживаться (держа́ться) пра́вой стороны́;

3. (чаго) перен. приде́рживаться, руково́дствоваться (чем), сле́довать (чему), соблюда́ть (что);

п. пры́нцыпаў — приде́рживаться при́нципов;

п. пра́віл — руково́дствоваться пра́вилами (сле́довать пра́вилам);

п. зако́ну — соблюда́ть зако́н;

4. страд. приде́рживаться; приуде́рживаться; заде́рживаться; см. прытры́мліваць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

operation [ˌɒpəˈreɪʃn] n.

1. med. (хірургі́чная) апера́цыя;

have/undergo an operation перано́сіць апера́цыю;

perform an operation рабі́ць апера́цыю;

a kidney transplant operation апера́цыя па транспланта́цыі/пераса́дцы ны́ркі

2. апера́цыя (асобнае дзеянне ў шэрагу іншых падобных);

a rescue operation апера́цыя па ратава́нні

3. econ. гандлёвая/фіна́нсавая апера́цыя; здзе́лка

4. дзе́янне, функцыянава́нне

5. mil. апера́цыя, вае́нныя дзе́янні

♦

in operation у дзе́янні;

come into operation пачына́ць дзе́йнічаць; увахо́дзіць у сі́лу (пра закон);

put into operation уво́дзіць у дзе́янне/у эксплуата́цыю/ва ўжыва́нне

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

dúrchbringen

*

1.

vt

1) заця́гваць (нітку)

2) праця́гваць (праз што-н.)

3) право́дзіць, праця́гваць (закон)

séine Méinung ~ — абарані́ць свой пункт по́гляду

éinen Schüler durch die Prüfung ~ — (з ця́жкасцю) вы́цягнуць ву́чня на экза́мене

4) праманта́чваць (грошы)

2.

(sich) перабіва́цца

(у жыцці)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

БО́ЛЬЦМАН (Boltzmann) Людвіг

(20.2.1844, Вена — 5.9.1906),

аўстрыйскі фізік-тэарэтык, адзін з заснавальнікаў класічнай стат. фізікі. Чл. Венскай (1895), Пецярбургскай (1899) і інш. АН. Скончыў Венскі ун-т (1866). Праф. ун-таў у Грацы (1869—73, 1876—89), Вене (1873—76, 1894—1900 і з 1903), Мюнхене (1889—94) і Лейпцыгу (1900—02). Навук. працы па кінетычнай тэорыі газаў, тэрмадынаміцы, тэорыі выпрамянення, матэматыцы, механіцы і інш. Разам з Дж.К.Максвелам распрацаваў Больцмана статыстыку, устанавіў сувязь паміж энтрапіяй і тэрмадынамічнай імавернасцю (гл. Больцмана прынцып), заклаў асновы тэорыі неабарачальных працэсаў, у 1884 тэарэтычна адкрыў адзін з законаў цеплавога выпрамянення (гл. Стэфана—Больцмана закон выпрамянення). Адстойваў матэрыялістычныя пазіцыі ў фізіцы і тэорыі пазнання, абвергнуў гіпотэзу «цеплавой смерці» Сусвету.

Літ.:

Голин Г.М., Филонович С.Р. Классики физической науки. М., 1989. С. 540.

т. 3, с. 210

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)