праляжа́ць, ‑жу, ‑шыш, ‑жыць і прале́жаць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак.

1. Прабыць у ляжачым становішчы некаторы час. Цэлы дзень праляжалі разведчыкі ў канаве. Васілеўская. Пастушок праляжаў на зямлі хвілін дзесяць і папоўз. Чорны. [Ціток] пралежаў на клеці тры ночы і нічога не прысачыў. Лобан. // Ляжаць хворым некаторы час. Паранены, .. [Бінке] вымушан быў легчы ў шпіталь і праляжаў там ажно пяць месяцаў. Шамякін. Назаўтра ў Рыты падскочыла тэмпература. Да самага Новага года, болей месяца, яна праляжала хворая. Навуменка. [Маці:] — Давай, сын, вядзі маладую гаспадыню ў хату. А то не маю сіл во, і адзін бог ведае, колькі пралежу пластом. Чыгрынаў.

2. Прабыць які‑н. час без ужывання, без увагі. [Аляксей] нядаўна атрымаў пісьмо з дому. Яно недзе пралежала два тыдні, але ўсё роўна было навіною з дому. Машара. А сцэнарый, скручаны ў трубачку, так і праляжыць да заўтрашняга дня, бо няма чаго над ім і думаць. Гаўрылкін. Падводную лодку з дна паднялі. Доўга праляжала, з сорак трэцяга. Б. Стральцоў.

3. перан.; што. Атрымаць пролежні ад доўгага ляжання. Праляжаць сабе бок. // Пратаптаць, сапсаваць што‑н. ляжаннем. Праляжаць канапу. □ — От хай ляжаць [грошы старых выпускаў], есці ж не просяць, месца не пралежаць. Місько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

саро́мецца, ‑еюся, ‑еешся, ‑еецца; незак.

1. Адчуваць сорам, няёмкасць за свае паводзіны, учынкі і пад. [Максім] лавіў сябе на тым, што зайздросціць Мікодыму, і саромеўся гэтага. Машара. Пра гісторыю з лыжамі Воўка саромеўся расказваць у класе. Кавалёў. Пасля.. [Саша] прызналася, што саромелася свайго беднага ўбрання: яна была з беднай сям’і, расла без маці. Шамякін.

2. Адчуваць няёмкасць, бянтэжыцца, канфузіцца. Анежка ж, апынуўшыся ўпершыню на такой адзіноце з.. [Алесем], саромелася і таксама маўчала. Броўка. З імі быў Пеця Зварыкін — ціхі, непрыкметны юнак з доўгімі рукамі, якіх ён вельмі саромеўся і таму заўсёды трымаў за спіной. Васілёнак. // з інф. Не адважвацца рабіць што‑н. з-за няёмкасці, сарамлівасці. [Санька] падцягваць саромеецца, бо вельмі ж у яго тонкі голас супраць баса дзядзькі Якуба. Якімовіч. Валя саромеецца хадзіць на гэтыя вечарынкі і сядзіць вось так доўгімі вечарамі. Шамякін.

3. (звычайна з адмоўем). Не цырымоніцца з кім‑н.; дзейнічаць бессаромна, бесцырымонна. — Жылаваты чалавек ты, браце! — падумаў Лабановіч: — Нават за напісанне ліста не саромеешся браць сала. Колас. Не саромеўся [Андрэй] нахлусіць сябру пяць карабоў з коптурам, каб толькі выставіць сябе перад ім ад важным і смелым. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ча́хнуць ​1, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. чах, ‑ла; незак.

1. Расці дрэнна, слаба; сохнуць, вянуць. А мох, што ўсё лета чах і рыжэў, зараз стаяў зялёным, сакавітым. Карпюк. А на полі пахлі нівы, Дзікім пырнікам цвілі. Броўка. // Абл. Глухнуць, пераставаць гучаць. Так ён [Юхім] шаптаў гарачкава, і чах Ягоны шэпт у тр[ысняг]овым шуме. З. Астапенка.

2. Станавіцца слабым, нядужым, хваравітым. Бацька мой — царства яму нябеснае — чах, чах ад тых пабояў, ды не вытрымаў: слабое было здароўе. Даніленка. // Мучыцца, пакутаваць, нудзіцца. Чахне, сохне, адарваны Ад роднае нівы, Пад салдацкай царскай палкай Тарас нешчаслівы. Купала.

ча́хнуць ​2, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. чахнуў, ‑нула; зак.

Разм. Гучна, нечакана стрэліць, ударыць і пад. — Чахні паўзверх галоў, разбягуцца, — параіў Лазавік. — Кароткай чаргой. Хомчанка. [Тата:] — А Рыжуха як ірване ўбок, цераз канаву ды ў кусты. А тут — як чахне! Далей нічога не памятаю... Каліна. // Хуткім рухам адрэзаць, ссячы што‑н. — Гэтай сасне год дзевяноста, .. а мы з табою, Санкоўскі, за пяць хвілін яе чахнулі — і няма. Дзіўна... Пестрак. Прымерыўся і чахнуў [Казік] лязом [брытвы] па валасінах. Шыловіч.

ча́хнуць ​3, ‑не; незак.

Паступова астываць. Прысак чахне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ячэ́йка, ‑і, ДМ ячэйцы; Р мн. ячэек; ж.

1. Паглыбленне, адтуліна (у цэлай сістэме падобных), кожнае асобнае звяно ў чым‑н. Ячэйкі сотаў. Зубныя ячэйкі. □ — У кожнай культурнай канюшні.. павінны быць.. ячэйкі на кожнага каня. Мележ.

2. Невялікая арганізацыйная група; адзінка, якая ўваходзіць у склад якога‑н. буйнога аб’яднання. [Лютынскі:] Я хачу да якой-небудзь вытворчай ячэйкі прымацавацца. Крапіва. Аднойчы да члена падпольнай ячэйкі Ільі Паша звярнуліся з прапановай паставіць у яго хаце друкарскі станок. Карпюк. Успомнім хоць бы гады Вялікай Айчыннай вайны, калі савецкая сям’я, як маленькая ячэйка вялікай Савецкай Радзімы, была падвергнута суроваму выпрабаванню. «Беларусь». // Уст. Пярвічная арганізацыя якога‑н. таварыства, саюза. У школе ўсё жыццё пачало кружыцца наўкола ячэйкі. Галавач. Увечары ў хаце адной дзяўчыны, што жыла са старой маці, сабралася ўпотай восем чалавек: пяць хлопцаў і трое дзяўчат — вясковая ячэйка. Хадкевіч.

3. Адзіночны стралковы акоп. Былі таксама ячэйкі для стралкоў. Кулакоўскі. Пад дрэвамі, пад кустамі былі ячэйкі-акопчыкі. Ермаловіч.

•••

Камсамольская ячэйка — назва пярвічнай арганізацыі ВЛКСМ да 1934 г.

Партыйная ячэйка — назва пярвічнай арганізацыі ВКП (б) да 1934 г.

Ячэйка памяці — састаўная частка збіральніка запамінальнага блока; элемент памяці вылічальнай машыны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

of [ɒv, əv] prep.

1. : паказвае на прыналежнасць, перадаецца родн. скл.;

a friend of my parents ся́бар маі́х бацько́ў;

the role of the teacher ро́ля наста́ўніка;

the property of the state дзяржа́ўная маёмасць/ула́снасць

2. : паказвае на складаную частку чаго-н., пэўную колькасць чаго-н., перадаецца родн. скл.;

the leg of the table но́жка стала́;

a bag of potatoes мех бу́льбы

3. : паказвае на хвіліны пры вызначэнні часу па гадзінніку, назву месяца пасля даты;

a quarter of twelve адзіна́ццаць со́рак пяць, без чвэ́рткі двана́ццаць;

the ninth of April дзявя́тае красавіка́

4. (паказвае на матэрыял) з;

made of plastic зро́блены з пла́стыку

5. (паказвае на прычыну, падставу) ад, з, з-за, па;

die of hunger паме́рці ад/з го́ладу;

of one’s own accord добраахво́тна, па ўла́сным жада́нні

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

адступі́ць сов., в разн. знач. отступи́ть; (сделать несколько шагов назад — ещё) отойти́, отшагну́ть; (медленно — ещё) попя́титься; (от темы и т.п. — ещё) уклони́ться, отойти́;

батальён часо́ва ~пі́ў — батальо́н вре́менно отступи́л;

усё міну́лае ~пі́ла пе́рад суча́снасцю — всё про́шлое отступи́ло пе́ред настоя́щим;

тума́н ~пі́ў ад даро́гі — тума́н отступи́л от доро́ги;

а. ад кра́ю на пяць сантыме́траў — отступи́ть от кра́я на пять сантиме́тров;

а. ад дзвярэ́й — отступи́ть (отойти́) от двере́й;

а. на крок — отшагну́ть;

прамо́ўца ~пі́ў ад тэ́мы — ора́тор отступи́л (уклони́лся, отошёл) от те́мы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

number

[ˈnʌmbər]

1.

n.

1) лік -у m.

2, 14 and 25 are numbers — два, чатырна́ццаць і два́ццаць пяць — гэ́та лі́кі

2) ко́лькасьць f.

in great numbers — вялі́кай ко́лькасьцю

3) шэ́раг, рад -у m.

number of reasons — шэ́раг прычы́наў

4) ну́мар -у m. (до́ма, аўтамабі́ля)

5) ну́мар -у m.

а) прагра́ма ў канцэ́рце

б) ну́мар газэ́ты, ча́сапіса

6) лік -у m.

singular number — адзіно́чны лік

2.

v.

1) нумарава́ць

2) налі́чваць, налі́чвацца

The city numbers a million inhabitants — Го́рад налі́чвае мільён жыхаро́ў

3) лічы́цца, быць у лі́ку

numbered among his followers — у лі́ку яго́ных прыхі́льнікаў

•

- a number of

- beyond number

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ко́жны

1. мест. опред. ка́ждый;

к. дзень — ка́ждый день;

з ~ным го́дам — с ка́ждым го́дом;

~ныя пяць дзён — ка́ждые пять дней;

2. в знач. сущ. ка́ждый, любо́й;

к. гэ́та ска́жа — ка́ждый (любо́й) э́то ска́жет;

◊ ~наму сваё — ка́ждому своё;

на ~ным кро́ку — на ка́ждом шагу́ (что ни шаг);

у ~ным ра́зе — во вся́ком слу́чае;

к. бо́жы дзень — ка́ждый бо́жий день;

з ~най гадзі́най — с ка́ждым ча́сом;

з ~ным днём — с ка́ждым днём, день ото дня;

на к. чых не наздаро́ўкаешся — посл. на вся́кое чиха́ние не наздра́вствуешься

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сам- обл., уст., первая часть неизменяемых прил. со знач.

1. (во столько-то раз больше);

сам-дру́г у два разы́ (больш, бо́льшы за што);

сам-трете́й у тры разы́ (больш, бо́льшы за што);

урожа́й сам-пя́т ураджа́й у пяць разо́ў бо́льшы ад насе́ння;

2. (столько-то, считая вместе с действующим лицом);

сам-дру́г удву́х (удзвю́х, удваі́х);

сам-трете́й утро́х (утраі́х);

сам-четвёрт учатыро́х (учацвяры́х);

сам-шёст ушасцёх (ушасцяры́х);

сам-сём усямёх (усемяры́х);

сам-восьмо́й увасьмёх (увасьмяры́х);

сам-девя́т удзевяцёх (удзевяцяры́х);

сам-деся́т удзесяцёх (удзесяцяры́х);

я сам-дру́г с тобо́ю я ўдвух (удзвю́х, удваі́х) з табо́ю.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

падагна́ць, падганю, падгоніш, падгоніць; пр. падагнаў, ‑гнала; заг. падгані; зак., каго-што.

1. Гонячы, наблізіць або прымусіць наблізіцца да каго‑, чаго‑н. Пасля снедання ля тока паставілі малатарню, падагналі трактар. Асіпенка. Пастушок пачуў умоўны свіст і падагнаў статак бліжэй да лесу. Пальчэўскі. / у безас. ужыв. Падагнала да берага вялікую крыгу. Шамякін.

2. Загнаць пад што‑н. Падагнаць лодку пад мост.

3. Прымусіць хутчэй ісці, бегчы, ехаць. Шумейка імпэтна тузануў лейцы, працяглым покрыкам падагнаў каня: Нно-оо! Савіцкі. // Прымусіць рабіць, выконваць што‑н. хутчэй. — Трэба адзявацца ды выходзіць на месца, — падагнала сама сябе Зося і хутка павярнула ў хату. Гартны. // перан. Прыспешыць надыход чаго‑н. Час не конь: не падгоніш і не прыпыніш. Прыказка.

4. Зрабіць адпаведным па форме адно другому; прыладзіць. Падагнаць дэталі. □ Праз пяць дзён заказ мой быў гатовы — арматуру новенькую адлілі, .. вінцік да вінціка падагналі. Краўчанка. // Зрабіць адпаведным росту, фігуры каго‑н. Я па некалькі разоў вадзіў.. [пакупнікоў] у прымерачную, круціў перад люстэркам, каб хоць як-небудзь падагнаць мешкаваты і доўгі пінжак або шырачэзнае паліто. Нядзведскі.

5. Разм. Гонячы, даставіць. [Вінцук:] — Тут, хлопча, крыху [са статкам] пачакай. Толькі не распускай лішне. Я зараз падганю яшчэ табе ў чараду... Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)