1. Сотая доля ліку, які прымаецца за цэлае, за адзінку (абазначаецца знакам %). // Колькасць, якая вымяраецца ў сотых долях чаго‑н., прынятага за адзінку. Выканаць план на сто пяць працэнтаў.
2. Даход, які атрымліваецца на кожныя сто рублёў (ці сто іншых грашовых адзінак) капіталу. Працэнт прыбыткаў.
3. Плата, якая атрымліваецца крэдыторам ад даўжніка за карыстанне пазычанымі грашамі. З гэтага гоману выплыў Рыгораў жарт, пасланы да гаспадыні: — Папрашу ваш доўг з працэнтам.Гартны.
4. Узнагарода, якая вылічваецца ў залежнасці ад абароту, даходу. Сам Стась атрымлівае ўсяго тры рублі ў месяц ды невялікі працэнт ад продажу газет, але ён любіць беларускую газету, спачувае і спрыяе ёй, як можа.Колас.
•••
На (усе) сто працэнтаў — поўнасцю.
[Ад лац. pro centum — за сто.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саро́ка, ‑і, ДМ ‑роцы, ж.
1. Птушка сямейства крумкачовых з доўгім хвастом і чорным з белым апярэннем. Было ядрана і ціха, толькі недзе ў алешніку сакаталі сарокі — масціліся, мабыць, на ноч.Капыловіч.З вербалозаў пух цягала [чачотка], Не спускала вока, Каб гняздо не абакрала Хітрая сарока.Хведаровіч.
2.перан. Пра балбатлівага, шумнага чалавека. Валодзя нічога не ведаў і пачуў аб гэтым упершыню, але яму не хацелася паказваць, што ён даведаўся пра такую важную навіну пазней за дзяўчынак. І так гэтыя сарокі заўжды ва ўсім наперадзе.Шамякін.
•••
Сарока на хвасце прынесла (жарт., іран.) — пра навіну, весткі, атрыманыя невядома адкуль.
Сарока хвастом замяце — вельмі мала.
Як сарока на калу — круціцца, неспакойна сядзець на сваім месцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тырча́ць, тырчэ́ць ‘тарчаць’ (ТСБМ., Нас., Бяльк., Ласт.; ашм., Стан., ТС; паст., рагач., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ‘быць навідавоку’, ‘жыць абы-як’ (Нас.), тырча́ць, стырча́ць ‘вытыркацца’ (Некр. і Байк.): пусты колас у гору тырчыць (Сержп. Прык.). Параўн. укр.тирча́ти ‘тс’, рус.дыял.тырча́ть ‘грукаць, тарахцець’. Фанетычны варыянт да тарча́ць (гл.), мажліва, экспрэсіўна маркіраваны. Карскі (1, 258) дапускае змену першапачатковага *tъrk‑ па недастаткова ясных прычынах у сувязі з націскам і даўжынёй складу, звязаўшы з т. зв. «трэцім поўнагалоссем» у Шахматава. Узводзіцца да прасл.*tъrčati/*stъrčati ‘тс’ і, магчыма, звязанага генетична з чэш.tyčiti se ‘ўзвышацца’ (Махэк₂, 650). Гл. таксама Фасмер, 4, 88; ЕСУМ, 5, 573; Арол, 4, 88. Сюды ж тырчако́м ‘тарчма’ (Адм.), тырчко́м ‘тс’, ‘стаўма, у вертыкальным становішчы’ (ТСБМ, Нар. Гом.), тырчко́м, тырчма́, тыршма́ ‘тс’ (Сцяшк. Сл.), трышма́, тырьчма́ ‘тс’ (Бяльк.), тырчма́ ‘стаўма, старчаком’, ‘не прылягаючы, не прыстаючы’ (ТСБМ), тырчмако́м ‘тарчма’ (Бяльк.); тырча́нкажарт. ‘чарга’ (Мат. Маг. 2). Гл. таксама тарчма, торчма.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
sypać się
syp|ać się
незак.
1. сыпацца;
wąs się ~ie — прабіваюцца вусы;
2.жарт. правальвацца;
~ać się na egzaminie — правальвацца на экзамене
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
wahr
a сапра́ўдны, праўдзі́вы, пра́вільны
das ist ~ — гэ́та пра́ўда
nicht ~? — (ці) не пра́ўда?
◊ was ~ ist, muss bléiben* — ≅ што пра́ўда – то пра́ўда
der ~e Jákob — жарт. той са́мы [патрэ́бны] чалаве́к
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
húldigen
vi (D)
1) шанава́ць, паважа́ць (каго-н.)
éiner Frau ~ — заляца́цца да жанчы́ны
den Künsten ~ — служы́ць маста́цтву
dem Alkohól ~ — жарт. служы́ць Ба́хусу
2) прысяга́ць на ве́рнасць (каму-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
раскла́дм
1. (дзеянне) Vertéilung f -, -en;
2. (парадак, распарадак чаго-н) Plan m -(e)s, Pläne;
раскла́д уро́каў Stúndenplan m;
раскла́д (ру́ху) цягніко́ў Fáhrplan m;
шта́тны раскла́д Stéllenplan m;
зго́дна з раскла́дам fáhrplanmäßig (пра транспарт);
як па раскла́дзежарт das klappt ja nach Fáhrplan
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Rutsch
m -es, -e
1) геал. апо́ўзень, зрушэ́нне
2) разм. прагу́лка, вы́лазка;
éinen ~ máchen зрабі́ць вы́лазку, адпра́віцца за го́рад;
glücklichen ~! шчаслі́вай даро́гі!;
glücklichen ~ ins Néujahrжарт. з Но́вым го́дам!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
figa
fig|a
ж.
1. фіга; інжыр;
2.жарт. фіга, дуля, кукіш;
pokazać ~ę — паказаць фігу (дулю);
~a z makiem! — дулю!; дуля з макам!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Тры́нды-ры́нды ‘лахманы (?)’: Pawiesiła tryndy ryndy / Nad akoniceju (свісл., Федар., 6). Параўн. укр.тринди‑ри́нди (перадача пустой, бессэнсоўнай гаворкі), рус.дыял.три́нды‑бри́нды ‘бяспутны чалавек’, польск.дыял.tryndy ryndy (прыпеў). Рыфмаванае спалучэнне слоў, першае з якіх з’яўляецца імітатывам, заснаваным на гукаперайманні тры́нды (гл. трындзець), параўн. укр.три́нды (прыпеў), рус.тры́нды‑тры́нды (імітацыя ігры на балалайцы), што могуць выводзіцца з больш простых гукаперайманняў, напрыклад, з трын, дын, гл. папярэдняе слова. Адносна ўкр.тринды Смаль-Стоцкі (Приміт., 178) мяркуе пра кантамінацыю ў межах ти́нди‑ри́нди (пустая гаворка), параўн. ти‑ди‑ди́ (прыпеў з песні) з першаснымі элементамі (ЕСУМ, 5, 569). Другая частка спалучэння, якая рыфмуецца з першай, можа суадносіцца з ры́нда ‘бяспутная, бадзячая без працы жанчына’ (Растарг.), ‘лянота, бесклапотнасць, неахайнасць’ (Жарт. песні), параўн. укр.палес.ри́нды ‘лахманы’, рус.дыял.ры́нда ‘лаянка на чалавека’, адносна паходжання якіх выказваюцца розныя версіі: гл. рында1 (< літ.rindà ‘няўклюда’), запазычанне з венг.rondy ‘лахманы’ (ЕСУМ, 5, 24), запазычанне з фін.ryntty ‘абарванец’ (Феакцістава, Номинативное воплощение абстрактной идеи: аўтарэф. канд. дыс., Екатеринбург, 2003, 21).