трапа́ць, траплю́, трэ́плеш, трэ́пле; трапі́; трапа́ны; незак.
1. што. Ачышчаць валакно, выбіваючы кастрыцу спецыяльнай прыладай.
Т. лён.
2. каго. Ласкава пагладжваць, пастукваць рукой, пальцамі.
Т. па плячах.
3. што. Тузаць, гайдаць (пра вецер).
Вецер трапаў хустачку на галаве.
4. каго-што. Біць, калаціць, уцягваць у баявыя сутычкі.
Т. варожыя войскі.
5. Ісці вялікую адлегласць (разм.).
Трапаў пяць кіламетраў пехатой.
◊
Трапаць нервы (разм., неадабр.) — хвалявацца; моцна нерваваць каго-н.
|| зак. патрапа́ць, -раплю́, -рэ́плеш, -рэ́пле; -рапі́; -рапа́ны (да 1, 2 і 4 знач.) і растрапа́ць, -раплю́, -рэ́плеш, -рэ́пле; -рапі́; -рапа́ны (да 3 знач.).
|| наз. трапа́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
церабі́ць, цераблю́, цярэ́біш, цярэ́біць; цярэ́блены; незак.
1. што. Ачышчаць ад хмызняку (лес).
2. Абчышчаць ад бацвіння, карэньчыкаў і пад. (гародніну).
Ц. буракі.
3. што. Абсякаць галіны, сучча з паваленых дрэў.
4. што. Вылузваць, выкалупваць, лушчыць што-н.
Вавёрка церабіла шышкі.
5. што. Чысціць дзюбай пер’е (пра птушак).
6. што. Торгаць, тузаць, перабіраць пальцамі што-н.
Ц. канцы хусткі.
7. перан., каго (што). Надакучаць пытаннямі, просьбамі (разм.).
8. што. Вырываючы з коренем, убіраць машынай з поля (лён, каноплі).
|| зак. вы́церабіць, -блю, -біш, -біць; -блены (да 1 і 8 знач.).
|| наз. церабле́нне, -я, н.
|| прым. церабі́льны, -ая, -ае (да 8 знач.).
Церабільная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вяро́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы; Р мн. ‑ровак; ж.
Звітыя, скручаныя ў выглядзе шнура пасмы (пянькі, лёну і пад.). Канапляныя вяроўкі. Увязаць воз вяроўкай.
•••
Біць вяроўкі з каго гл. віць.
Вяроўка плача па кім — пра таго, хто заслугоўвае пакарання.
З ветру вяроўкі віць гл. віць.
Загуляць на вяроўках гл. загуляць.
І на вяроўцы не зацягнеш каго гл. зацягнуць 1.
Сам на сябе вяроўку суча гл. сукаць.
Цягнуць на вяроўцы каго гл. цягнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
валту́зіць, ‑тужу, ‑тузіш, ‑тузіць; незак., каго.
Разм.
1. Тармасіць, тузаць. Нехта схапіў.. [Засмужца], вывалак на бераг, валтузіў, каб вярнуць к жыццю. Мележ. // Тузаючы, штурхаючы, біць каго‑н. Накінуліся жаўнеры на дзеда Талаша і пачалі яго валтузіць, стараючыся паваліць старога. Колас.
2. перан. Бесперастанку турбаваць. — Хіба я ведаю, дзе той доктар? — развёў хлопец рукамі, і ў яго голасе было многа пратэсту: «Што вы маеце да мяне? І так мяне ўчора валтузілі, не давалі бацьку пахаваць!» Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассла́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; зак., каго-што.
1. Зрабіць слабым, ненапружаным; аслабіць. [Іван] на хвіліну расслабіў мускулы, стараючыся раўней дыхаць. Быкаў. Стары расхваляваўся, успамінаючы, і хваляванне зусім расслабіла яго. Кірэенка.
2. Адпусціць, зрабіць слабкім (што‑н. туга звязанае, нацягнутае). Ляксей, пачуўшы перасцерагальны голас Данькі, пачаў коўзаць па падлозе нагамі як мог, кратаць звязанымі рукамі, каб расслабіць вузел. Ермаловіч. Жанчына расслабіла туга завязаную пуховую хустку, лёгка пакруціла маленькай галавой, а потым пачала расшпільваць паліто. Адамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэгла́мент, ‑у, М ‑нце, м.
1. Уст. Інструкцыя, службовы статут, звод правіл. У Куцага чэшуцца рукі да бойкі, але ён ведае рэгламент, дзе сказана, што біць нельга. Пестрак.
2. Устаноўлены, прыняты распарадак з’езда, схода і пад. Устанавіць рэгламент. Рэгламент пленарнага пасяджэння канферэнцыі. // Разм. Час, адведзены згодна з устаноўленым распарадкам на выступленне. Гэта нават не нарада, гэта хутчэй аператыўнае пасяджэнне баявога штаба ў палявых умовах. Рэгламент — тры хвіліны. Уносіць толькі канкрэтныя прапановы. Грахоўскі.
[Ад фр. règlement.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ахадзі́ць ’ударыць кіем, агрэць’ (КСП), ахажываць ’біць’, ’мыць’ (міёр., Крыўко, вусн. паведамл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад хадзіць (каля чаго-небудзь ці каго-небудзь) ’даглядаць’, параўн. ахаджваць ’апрацоўваць, даглядаць’ (Сцяшк.) і народны выраз-пагрозу: «Кій па табе будзе хадзіць!»
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Ляпа́к 1, лепа́к ’цяльпук’ (ТС). Балтызм. Параўн. літ. lapõkas ’такі сабе, не асаблівы’, lėpė̃kas, lepekiùšas ’бесталковы чалавек’.
*Ляпа́к 2, лепа́к ’пляскач’ (ТС). Да ля́паць ’біць па чым-небудзь мяккім’ (гл.).
*Ляпа́к 3, лепа́к ’муляр’ (ТС). Да ляпі́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
thrash
[Өræʃ]
1.
v.t.
1) біць, сьцяба́ць бізуно́м; паганя́ць пу́гай (каня́); лупі́ць, лупцаваць
The man thrashed the boy for stealing the apples — чалаве́к лупцава́ў хлапца́ за то́е, што ён краў я́блыкі
2) малаці́ць (збо́жжа)
2.
v.i.
1) бі́цца, кі́дацца
thrash about — кі́дацца з бо́ку на бо́к
2) бі́цца
а) біць адзі́н аднаго́
б) удара́цца, сту́кацца
branches thrashing against a window — галі́ны б’ю́цца аб шы́бу
3) малаці́ць збо́жжа
•
- thrash out
- thrash over
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ашля́хціць ’пабіць, правучыць’ (Касп.). Відаць, утворана ад дзеяслова тыпу рус. шля́хтить, шляхтовать ’ацёсваць шляхтай (цяслярскай сякерай)’ (з н.-ням. slichten ’стругаць’, гл. Фасмер, 4, 457), польск. szlachtować ’біць, рэзаць жывёлу на мяса; забіваць’ ці непасрэдна з ням. schlachten.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)