Verbum

Сэ́дас ’месца жыхарства, сяліба, котлішча’ (ТСБМ), сэ́дэс ’сядзіба’ (стол., Нар. сл.; Лекс. Бел. Палесся), седас ’паселішча, селішча’ (староб., А. Кулакоўскі), сэ́дасік (сэ́дэсикъ) ’донца ў чарцы’ (Нас.), ст.-бел. седесъ ’сядзіба, цэнтр, кватэра’ (Гарб.). Параўн. польск. sedes ’сядзіба, селішча, кватэра’, ’сядзенне ў туалеце’, ’задніца’. Запазычана з лац. sedes ’сядзенне, крэсла; месца жыхарства, жыллё’ непасрэдна або праз польскае пасрэдніцтва.

Тарара́шкі, тарару́шкі ’месца забаў з танцамі, музыкай і пад.’ (Нас.), ст.-бел. тарарушка, тарарычка ’бразготка’ (1596 г., КГС, Ст.-бел. лексікон). Параўн. польск. tararuszki ’драбяза, глупства, забаўка’. Да тапара, тарарах (гл.); меркаванне пра старое запазычанне з польскай мовы (Булыка, Лекс. запазыч., 103), як і вывядзенне непасрэдна з літ. tar̃ti ’гаварыць’ (параўн. Лаўчутэ, Балтизмы, 149), не маюць падстаў.

Трахтава́ць ‘частаваць’ (Рэг. сл. Віц., Федар. 5, Сцяшк. Сл., Юрч. Сін.): трахтаваць буду мёдам і віном (валож., Песні нар. свят), сюды ж трахтава́цца ‘рыхтавацца карміць, частаваць’ (Юрч. Сін.), трахтава́ннік ‘той, хто частуе’ (Юрч. СНЛ). Запазычана са ст.-польск. traktować, trachtować ‘частаваць’ праз ст.-бел. трактовати ‘тс’ або ўтворана ад ст.-бел. трактъ ‘бяседа’ (1570 г.). Гл. трактаваць.

Бартыха́цца ’боўтацца’ (Касп.). Мабыць, гукапераймальнае, як і іншыя словы гэтага тыпу: бел. баро́хтацца, рус. бара́хтаться, буры́хтаться ’вазіцца’, буры́хтать ’боўтаць’.

Вершадзь ’вяршыня вугла’ (Дуж–Душ.). Новаўтварэнне (з XX ст.) ад vьrx‑jь і абстрактнага суф. ‑ʼadъ; параўн. бел. мокрадзь.

Вярча́льны ’які верціцца’ (КТС). Калька з рус. мовы, утвораная з дапамогай бел. кораня і афікса (Крукоўскі, Уплыў, 120–121).

Грунто́ўны ’грунтоўны’ (БРС). Ст.-бел. кгрунтовный, грунтовный (гл. Булыка, Запазыч., 152). Укр. грунто́вний ’тс’. Запазычанне з польск. gruntowny ’тс’.

Е́дрыністы ’поўны колас (збожжа)’ (Шн.) < польск. jędrny ў тым жа значэнні. Польск. форма ад jędro. Бел. спрадвечнае ядраны (гл.).

За́шчыт ’франтон’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. ст.-польск. zaszczyt ’заслона’. Бел. рэгіянальнае слова, відаць, з польск. Корань гл. шчыт.

Кра́ты ’металічная рашотка’ (ТСБМ). Ст.-бел. крата ’тс’ праз польск. krata < лац. crata (Булыка, Запазыч., 175; Кюнэ, Poln., 68).