экста́з, ‑у, м.

Найвышэйшая ступень захаплення, пры якой чалавек даходзіць да самазабыцця; непрытомна-раз’юшаны стан. Буйства пажару знаходзіла жывое водгулле ў Цімохавай душы, пазнаваўшай цяпер вышэйшы экстаз радасці з поваду разбурэння.. гнязда яго адвечных класавых ворагаў. Колас. Алеся стаяла ў царкоўным хоры ў нейкім містычным экстазе і спявала велічныя харалы. Рамановіч. Голас дразда-белабровіка паступова ўзвышаўся.., а потым і наогул белабровік зайшоўся спевам найвышэйшага радаснага экстазу. Кірэенка.

[Грэч. ékstasīs — раз’юшанасць, захапленне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эксцэ́с, ‑у, м.

1. Крайняе праяўленне чаго‑н.; празмернасць, нястрыманасць. — Ага, зразумела, — сказаў лысаваты. Сківіца ў яго адвісла, быццам стала адразу цяжкай. — Спадзяюся, як культурныя людзі, мы пагаворым без лішніх эксцэсаў. Асіпенка. [Мяснікоў:] — Перадай штабу, усім салдатам: вытрымка! Ніякіх эксцэсаў! Мележ.

2. Парушэнне нармальнага ходу чаго‑н., вострае сутыкненне (звычайна ў грамадскім жыцці). — Гарнізон выконвае мае распараджэнне, а гэта дае магчымасць папярэдзіць узнікненне непажаданых эксцэсаў. Гурскі.

[Ад лац. excessus — выхад; ухіленне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

га́снуць несов.

1. прям., перен. га́снуть, ту́хнуть, угаса́ть; (уменьшаться, слабеть — ещё) ме́ркнуть, тускне́ть;

га́сне святло́ — га́снет (ту́хнет) свет;

га́слі і астыва́лі вуго́льчыкі — га́сли и остыва́ли угольки́;

г. зо́ры — га́снут звёзды;

г. надзе́і — га́снут наде́жды;

г. пачу́цці — га́снут (угаса́ют) чу́вства;

~не бляск у вача́х — га́снет (ме́ркнет, тускне́ет) блеск в глаза́х;

2. (миновать) зака́тываться;

яго сла́ва ~не — его́ сла́ва зака́тывается

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ве́яць несов., в разн. знач. ве́ять; (очищать веянием — ещё) прове́ивать, провева́ть; (дуть, мести — ещё) вью́жить;

в. жы́та — ве́ять рожь;

ве́е ве́цер — ве́ет ве́тер;

ад ліп ве́яла мёдамбезл. от лип ве́яло мёдом;

ад яго́ слоў ве́яла стры́манай ла́скай і кло́патамбезл. от его́ слов ве́яло сде́ржанной ла́ской и забо́той;

куды́ ве́цер ве́е (дзьме) — куда́ ве́тер ду́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́везці сов., в разн. знач. вы́везти; (отправить куда-л. — ещё) увезти́;

в. гной — вы́везти наво́з;

в. воз з двара́ — вы́везти теле́гу со двора́;

в. тава́р за грані́цу — вы́везти това́р за грани́цу;

яго́ вы́вез шчаслі́вы вы́падак — его́ вы́вез счастли́вый слу́чай;

в. дзяце́й у вёску — вы́везти (увезти́) дете́й в дере́вню;

в. на сваі́х пляча́х — вы́везти на свои́х плеча́х

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

асо́бна нареч.

1. отде́льно; особняко́м; врозь;

жыць а. ад бацько́ў — жить отде́льно от роди́телей; жить врозь с роди́телями;

біле́ты для яго́ адлажы́лі а. — биле́ты для него́ отложи́ли отде́льно;

дом стаі́ць а. — дом стои́т отде́льно (особняко́м);

трыма́цца а. ад іншых — держа́ться отде́льно (особняко́м) от други́х;

2. (независимо от других) отде́льно, осо́бо;

разгле́дзець гэ́та пыта́нне а. — рассмотре́ть э́тот вопро́с отде́льно (осо́бо)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

закаці́цца сов., в разн. знач. закати́ться; (оказаться внутри чего-л. — ещё) вкати́ться; (удалиться, исчезнуть куда-л. — ещё) укати́ться;

мяч ~ці́ўся ў варо́ты — мяч закати́лся (вкати́лся) в воро́та;

шар ~ці́ўся за ры́су — шар закати́лся (укати́лся) за черту́;

клубо́к не́куды ~ці́ўся — клубо́к куда́-то закати́лся (укати́лся);

со́нца ~ці́лася за лес — со́лнце закати́лось за лес;

яго́ сла́ва ~ці́лася — его́ сла́ва закати́лась

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзе́ці (род. дзяце́й) мн., в разн. знач. де́ти;

гэ́та яго́ дз.э́то его́ де́ти;

кні́га для дзяце́й — кни́га для дете́й;

бацькі́ і дз. — отцы́ и де́ти;

не дзяце́й хрысці́ць — (каму з кім) не дете́й крести́ть (кому с кем);

гу́шча дзяце́й не разганя́епосл. ка́шу ма́слом не испо́ртишь;

бага́таму чорт дзяце́й калы́шапосл. у бога́того чёрт дете́й кача́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

для предлог с род. для;

падару́нкі д. дзяце́й — пода́рки для дете́й;

ме́сца д. стая́нкі — ме́сто для стоя́нки;

непраніка́льна д. вады́ — непроница́емо для воды́;

д. яго́ гэ́та лёгкая спра́ва — для него́ это лёгкое де́ло;

ён до́бра развіты́ для свайго́ ўзро́сту — он хорошо́ ра́звит для своего́ во́зраста;

д. адво́ду вачэ́й — для отво́да глаз;

д. прылі́ку — для прили́чия;

д. прыклёпу — для ви́димости

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

працягну́цца сов.

1. протяну́ться: простере́ться;

да яго́у́ліся ру́кі — к нему́ протяну́лись (простёрлись) ру́ки;

2. протяну́ться;

даро́га ~ну́лася на со́тні кіламе́траў — доро́га протяну́лась на со́тни киломе́тров;

3. продли́ться, продо́лжиться, протяну́ться;

дакла́д ~ну́ўся дзве гадзі́ны — докла́д продли́лся (продо́лжился, протяну́лся) два часа́;

4. (пройти медленно) протащи́ться, проплести́сь;

5. проде́ться;

ні́тка лёгка ~ну́лася ў іго́лку — ни́тка легко́ проде́лась в иго́лку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)