хрысціяніза́цыя, ‑і, ж.
Кніжн.
1. Пераварочванне ў хрысціянства, распаўсюджанне дзе‑н. хрысціянства. Хрысціянізацыя народаў Сібіры.
2. Наданне чаму‑н. характару, які адпавядае патрабаванням хрысціянскай рэлігіі. Хрысціянізацыя язычніцкіх абрадаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэка́да
(гр. dekas, -ados = дзесятак)
1) прамежак часу ў дзесяць сутак; трэцяя частка месяца;
2) дзесяцідзённы прамежак часу, прысвечаны чаму-н. (напр. д. мастацкай самадзейнасці).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
залаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; незак., што.
1. Пакрываць золатам, пазалотай.
З. лыжкі.
2. Асвятляючы, надаваць чаму-н. залацісты колер.
Сонца залоціць лес.
|| зак. вы́залаціць, -лачу, -лаціш, -лаціць; -лачаны (да 1 знач.) і пазалаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; -ло́чаны.
|| наз. залачэ́нне, -я, н. (да 1 знач.); прым. залаці́льны, -ая, -ае (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
заця́ты, -ая, -ае.
1. Упарты, настойлівы ў ажыццяўленні чаго-н.
З. чалавек.
Зацятая барацьба.
Зацятая спрэчка.
2. перан. Працяглы, пастаянны, нязменны.
Зацятая варожасць.
З. боль.
3. Скрытны; затоены, насцярожаны.
Ён чалавек горды і з.
Зацятая маўклівасць.
4. Вельмі адданы чаму-н., заўзяты.
З. балельшчык.
|| наз. заця́тасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абнаві́ць, -наўлю́, -но́віш, -но́віць; -но́ўлены; зак.
1. што. Замяніць устарэлае (або папоўніць) чым-н. новым.
А. рэпертуар.
2. каго-што. Надаць чаму-н. новы выгляд, паднавіць.
А. мэблю.
3. што. Упершыню ўжыць, выкарыстаць новую рэч (разм.).
А. набытае паліто.
|| незак. абнаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. абнаўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прафілява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак. і незак., што (спец.).
1. Надаць (надаваць) чаму-н. правільны профіль (у 2 знач.).
П. дарогу.
2. Надаць (надаваць) профіль (у 3 знач.), адпавядаць профілю (у 3 знач.).
|| наз. прафілява́нне, -я, н. і прафілёўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
узвы́сіць, -ы́шу, -ы́сіш, -ы́сіць; -ы́шаны; зак., каго-што.
1. Узняць увысь, падняць вышэй навакольнага (паэт.).
2. перан. Надаць каму-, чаму-н. больш высокае становішча, значэнне.
У. каго-н. у чыіх-н. вачах.
◊
Узвысіць голас — тое, што і павысіць голас.
|| незак. узвыша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. узвышэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
фармава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е; -му́й; -мава́ны; незак., што (спец.).
Апрацоўваючы, штампуючы, прыдаваць чаму-н. якую-н. форму.
Ф. цэглу.
|| зак. адфармава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е; -му́й; -мава́ны і сфармава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е, -му́й; -мава́ны.
|| наз. фармава́нне, -я, н. і фармо́ўка, -і, ДМ -мо́ўцы, ж.
|| прым. фармо́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Клі́віна ’тое, што і вітка’ (З нар. сл.). Да калівіна. Гл. калівах. Словаўтварэнне ўказвае на зборнасць (Сцяцко, Афікс. наз., 107). Улічваючы, што каліва можа азначаць ’асобна ўзятую сцябліну, саломіну’, вытворнае на ‑іна — ’скрутак, пучок’, чаму семантычна адпавядае клівіна. Некаторая няпэўнасць гэтай версіі заключаецца ў тым, што разгледжаная мадэль адпавядае адпрыметнікавым вытворным, а ў даным выпадку мы маем справу з лексемай, утворанай ад назоўніка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сы́зы ’шызы’ (Касп., Растарг., Шн. 2), ’не адбелены (пра лён)’ (Сл. ПЗБ), сы́зый ’шызы, сінявата-цёмны’ (Бяльк.). Гл. шызы. Карскі (1, 357) цвёрдасць зычных у пачатковым складзе тлумачыць украінскім або польскім уплывам, параўн. укр. си́зий, адпаведная польская форма адсутнічае, чаму, аднак, пярэчыць лінгвагеаграфія названых формаў. Да этымалогіі параўн. сізаваро́нка ’птушка сіваграк, Coracias garrulis L.’ (ЛА, 1) і сіваваро́нка ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)