Verbum

анлайнавы слоўнік

лік ¹, ‑у, м.

1. Паняцце колькасці, велічыня, пры дапамозе якой праводзіцца лічэнне. Простыя лікі. Цэлыя лікі. Тэорыя лікаў (аддзел матэматыкі, які вывучае агульныя ўласцівасці цэлых лікаў).

2. Дзеянне паводле дзеясл. лічыць (у 1–4 знач.).

3. Колькасць каго‑, чаго‑н. У снежні .. лік заяў у калгас дайшоў да пятнаццаці. Брыль. Агромністы гмах машынабудаўнічага завода ўцяг[в]аў у сябе бясконцы лік рабочых. Гартны.

4. Састаў, рад вядомай колькасці каго‑, чаго‑н. [Лясніцкі] быў з ліку тых людзей, якія старанна абдумваюць кожны свой учынак, кожны крок. Шамякін.

5. Вынікі гульні, выражаныя ў лічбах. Футбольны матч закончыўся з лікам 3:2.

6. Граматычная катэгорыя, якая выражае адзінкавасць або множнасць. Адзіночны лік. Множны лік.

•••

Змешаны лік — лік, які складаецца з цэлага ліку і дробу.

Найменны лік — лік, пры якім стаіць назва адзінкі вымярэння (напрыклад: 5 метраў, 10 гектараў).

Парны лік — граматычная катэгорыя, якая ўжывалася ў некаторых старажытных мовах для абазначэння двух прадметаў або дзвюх асоб.

Сапраўдны лік — усякі матэматычны лік, дадатны або адмоўны, цэлы або дробавы; проціл. уяўны.

Уяўны лік — лік, які з’яўляецца коранем цотнай ступені з адмоўнай велічыні.

Без ліку — вельмі многа, шмат. Глядзяць усе праз вокны, дзверы, як неба шле людзям дары без ліку, без ніякай меры. Дубоўка.

Ліку няма гл. няма.

У лік чаго — а) скарыстоўваць грашовыя сродкі з якой‑н. крыніцы даходу. Аванс у лік зарплаты; б) па якому‑н. плану, абавязацельству. Ластаўкі ў лік крэдытных пагадненняў; в) па планах, абавязацельствах якога‑н. часу. Працаваць у лік наступнага года.

лік ², ‑у, м.

Кніжн. уст.

1. Твар. Лікі святых.

2. перан. Аб знешніх абрысах планет, даступных зроку чалавека. Ужо сонца, сонца чырванее, І свецяць ясна лікі зор. Гурло.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пала́ць ¹, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гарэць яркім полымем. Пад разложыстым старым дубам палае вялікі агонь. Пестрак. Палалі вагоны і платформы з цюкалі сена. Карпаў. // Зырка паліцца. Магдалена нясмела і з трывогай адчыніла дзверы з сянец у знаёмую кухеньку. Там палала печ. Чорны. // Павяваць цяплом, жарам. Ах, якая пагода! Ах, пагода якая! Ад усходу да захаду Сонца палае. Танк.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ярка свяціцца. У вітрынах палалі рознакаляровыя агні. Корбан. Палала зарніца над бярэзнікам. Бядуля. // Быць чым‑н. асветленым; свяціцца яркім святлом. Палаў далягляд ад палярнага сонца. Шамякін. А я на Замкавай гары стаю, дзіўлюся, як азёры агнём палаюць на зары. А. Вольскі. // перан. Вылучацца колерам, афарбоўкай (звычайна чырвонай). Востраў, цэлы востраў кустоў барбарысу з чырвонымі ягадамі палаў на сонцы! Хомчанка. Трыбуна! Твой абрус чырвоны Палае сцягам агнявым. Вітка.

3. Станавіцца чырвоным ад прыліву крыві. Літары зліваліся ў адну шэрую пляму, твар палаў, але на душы ў .. [Рыгора] было светла. Ваданосаў.

4. перан. Быць ахопленым якім‑н. пачуццём, быць узбуджаным. Сам.. [Косця] палаў шчасцем і думаў, што шчасцем поўняцца ўсе навокал. Шыцік. Дзяўчынкі так і палалі жаданнем прыступіць да выканання сваіх абавязкаў. Маўр. // Праяўляцца бурна, з вялікай сілай (пра пачуцці). Агонь абурэння ў іх грудзях палаў, Адна толькі песня палёгкай была. Чарнушэвіч. // Выражаць моцнае пачуццё (пра вочы, погляд). Вочы.. [Зосіны] палалі, валасы распушыліся. Мехаў.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Праходзіць бурна (пра паўстанне, барацьбу і пад.). Пасля грамадзянскай вайны на ўсім яшчэ ляжаў водбліск вялікіх, рэвалюцыйных бітваў, яшчэ палаў іх агонь і чулася іх водгулле. Перкін.

пала́ць ², ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

Ачышчаць абмалочанае або абтоўчанае зерне ад мякіны і пылу пры дапамозе маленькіх начовачак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сагну́ць, ‑гну, ‑гнеш, ‑гне; ‑гнём, ‑гняце; зак., каго-што.

1. Зрабіць гнутым, надаць выгляд дугі, вугла. Сагнуць дрот. □ І ўпершыню мой валасаты прашчур Падняўся і сагнуў рагаты сук. Грахоўскі. Даўней грыўню мог [Сямён Ямкавы] сагнуць пальцамі. Чорны. // Зрабіць што‑н. шляхам згінання. Сагнуць дугу. □ Распарыў [Янка] палазы ў печы. Сагнуў, габлюе цэлы дзень. Корбан. // Нахіліць да зямлі. Пытае шумны маладняк У дрэў старых: вятры якія Іх вецце абарвалі так, Ствалы сагнулі векавыя? Танк. Калі тонкага дрэва не сагнеш, то тоўстага не адужаеш. Прыказка.

2. Нахіляючыся, выгнуць спіну. Ніжэй сагнулі спіны жнейкі, шыбчэй зашорхалі сярпы. Бядуля.

3. Зрабіць згорбленым, згорбіць. Гэта быў чалавек вышэй сярэдняга росту, гады не высушылі і не сагнулі яго дзябёлую постаць, трымаўся ён проста і хадзіў яшчэ шпарка і ўпэўнена, хоць і абапіраўся на кій. Шамякін. / у безас. ужыв. Вярнуўся Змітрок у Добры Дуб. Дзеці абадраныя, Хрысціна хваравітая, і самога ледзьве не сагнула. Гроднеў.

4. Скласці пад вуглом у суставе (пра канечнасці). — Дык у мяне ж рука — во! — сагнуў у локці руку Сашка. — Праўда ж, моцны я? Даніленка.

5. Пашкодзіць, зрабіць пагнутым. [Бацька] — Каб ты бачыў, сынок, сашнік сагнуў як ёсць, у камень недзе ўправіўшы. Чорны.

6. перан. Зламаць стойкасць, сілу, зрабіць каго‑н. пакорным. Нястача і гора сагнулі яго. □ Нашых плеч не сагнулі Ні замець, Ні снег, Ні скавыш. Глебка. Непакорных, гордых не магло Нішто ў змаганні з ворагам асіліць, Зламаць, сагнуць. Танк. Не, не стопчуць красы тваёй брудныя боты. Не, народа майго аніхто не сагне! Панчанка.

•••

Сагнуць (скруціць) у бараноў (казіны) рог; сагнуць у дугу; сагнуць у крук; сагнуць у абаранак — уціскам, строгасцю прымусіць каго‑н. пакарыцца, падпарадкавацца.

Сагнуць у тры пагібелі — падвергнуць жорсткай эксплуатацыі, уціску; прымусіць пакарыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шту́ка, ‑і, ДМ штуцы, ж.

1. чаго. Цэлы, некрануты, непачаты яшчэ прадмет, выраб (звычайна пра рулон тканіны). [Гунава:] — А калі ты [Сімон] мне штуку сукна прынясеш? Самуйлёнак.

2. Асобная рэч, прадмет, экземпляр з шэрага аднародных, які (звычайна ў спалучэнні з колькаснымі словамі) прымаецца за адзінку адліку. Юрка і Вано пісалі вершы ўзапар па некалькі штук штодня. Бядуля.

3. Разм. Наогул якая‑н. рэч, з’ява, акалічнасць, якасць і пад. Тут [у малюнках Дзеда Мароза] пляцёнкі-завітушкі, Стрэлы гонкія, шчыт, лук, Тут і пер’е райскай птушкі, І ўсялякіх многа штук. Колас. — Гарматы і ракі — розныя, браце, штукі... — уздыхаў, апраўдваючыся, дзед. Лынькоў. «А памятаеш, якога дзядзька Якуб язюка вывалак? От бо штука была, дык штука!» — «Браце, хто ж таго не памятае!..» Кірэенка. — Цудоўная штука — жыццё... — летуценна кажа Мялешка і закурвае папяросу. Васілевіч. // Які‑н. выпадак, здарэнне. І атрымалася недарэчная штука: лепшы машыніст дэпо фармальна астаўся па-за конкурсам. Шынклер. // Пра тое, што мае істотнае значэнне, асаблівасць. [Паўлюк:] — Вопыт, ведама, харошая штука. Што казаць. Каваленка. — Вось дык штука, — сказаў.. [салдат] і часта заміргаў белымі доўгімі вейкамі. — З мамай едзеш? Хомчанка. // Што‑н. нечаканае, складанае, незвычайнае і пад. [Масладуда:] — Зрабіць якую рэч з жалеза — не хітрая штука. Жалеза само па сабе моцнае. Лынькоў. Не штука растраціць, а штука назбіраць. З нар.

4. Разм. Незвычайны ўчынак, выхадка, выбрык. Хлапчукі... — перадражніў яе дзед, здагадаўшыся аб .. каварных штуках [Палаткі]. Лынькоў. // Фокус, мудрагелісты рух. Вучоны да ўсякіх штук, кот падскочыў, ударыўся аб клямку і расчыніў дзверы. Гарэцкі. [Цёця Каця:] А ў тым інстытуце.. дык сабак поўна. Там з імі ўсялякія штукі вырабляюць, практыку здымаюць. Крапіва.

•••

Адпаліць (упаліць, устроіць, урэзаць) штуку гл. адпаліць.

Вялікая штука — бясспрэчна, вядома, не выклікае здзіўлення.

Не вялікая штука — не дзіўна, не дзіва, нічога дзіўнага.

[Ад ням. Stück.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

age

[eɪdʒ]

1) век -у m. (жыцьця́)

His age was 14 — Яму́ было́ 14 гадо́ў

The age of a horse is 24 to 30 years — Ко́ні жыву́ць ад 24 да 30 гадо́ў

2) пэры́яд жыцьця́

old age — стары́ век, ста́расьць

3) эпо́ха f.

Galileo was in advance of his age — Галіле́й вы́перадзіў сваю́ эпо́ху

4) пакале́ньне n.

5) век -у m. (пэры́яд у гісто́рыі)

the Middle Ages — сярэдняве́чча n.

the atomic age — а́тамны век

6) э́ра f. (пэры́яд у гісто́рыі зямлі)

the ice Age — ледавіко́вы пэры́яд, ледавіко́вая э́ра

v.t.

1) рабі́ць стары́м, стары́ць

Worry ages a man — Згрызо́ты ста́раць чалаве́ка

2) высьпяля́ць, вы́сьпеліць, рабі́ць гато́вым для ўжыва́ньня

to age cheese for a year — уле́жваць, высьпяля́ць сыр цэ́лы год

v.i.

1) старэ́ць

He aged rapidly — Ён ху́тка пастарэ́ў

2) высто́йваць

The wine is put into oak casks to age — Віно́ зьліва́юць у дубо́выя бо́чкі для высто́йваньня

•

- ages

- be of age

- come of age

- for ages

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

гуля́ць несов.

1. в разн. знач. гуля́ть;

г. па го́радзе — гуля́ть по го́роду;

ве́цер гуля́е — ве́тер гуля́ет;

г. цэ́лы ты́дзень — гуля́ть це́лую неде́лю;

по́ле гуля́е — по́ле гуля́ет;

па́ры гуля́юць — па́ры гуля́ют;

г. на вясе́ллі — гуля́ть на сва́дьбе;

2. в разн. знач. игра́ть;

дзе́ці гуля́юць на пляцо́ўцы — де́ти игра́ют на площа́дке;

г. у футбо́л — игра́ть в футбо́л;

г. з ве́ерам — игра́ть с ве́ером;

г. вясе́лле — игра́ть сва́дьбу;

г. у велікаду́шнасць — игра́ть в великоду́шие;

3. танцева́ть;

г. по́льку — танцева́ть по́льку;

◊ г. з агнём — игра́ть с огнём;

па рука́х г. — по рука́м гуля́ть;

г. у жму́ркі (хо́ванкі) — игра́ть в пря́тки;

г. у маўча́нку — игра́ть в молча́нку;

г. у ката́ і мы́шку — игра́ть в ко́шки-мы́шки;

г. у зага́дкі — игра́ть в зага́дки;

г. на бі́ржы — игра́ть на би́рже;

ве́цер гуля́е ў кішэ́ні — ве́тер свисти́т в карма́не

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

круці́цца несов.

1. враща́ться, верте́ться;

ко́ла кру́ціцца — колесо́ враща́ется (ве́ртится);

2. (летать вокруг) кружи́ться, ви́ться;

3. клуби́ться; вихри́ться;

пыл к. — пыль клуби́тся (вихри́тся);

4. разг. (танцевать и т.п.) кружи́ться;

5. (беспокойно сидеть) верте́ться, ёрзать;

6. разг. (хитрить) верте́ться, извива́ться; юли́ть;

7. разг. (постоянно находиться где-л.) верте́ться;

8. (быть в постоянных хлопотах) крути́ться;

цэ́лы дзень кручу́ся і прысе́сці няма́ калі́ — це́лый день кручу́сь и присе́сть не́когда;

9. разг. (мешать своим присутствием) верте́ться;

к. пад нага́мі — верте́ться под нога́ми;

10. разг. (находиться в любовных отношениях) крути́ть;

11. страд. враща́ться, верте́ться; крути́ться; сучи́ться; сверли́ться; см. круці́ць ^1-5;

◊ галава́ кру́ціцца — голова́ кру́жится;

к. (вярце́цца) на языку́ — верте́ться на языке́;

к. ваўчко́м (уюно́м) — крути́ться (верте́ться) волчко́м;

як скура́т на агні́ кру́ціцца — ужо́м извива́ется;

ад чужо́га ша́лу галава́ кру́ціцца — посл. в чужо́м пиру́ похме́лье

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

order¹ [ˈɔ:də] n.

1. пара́дак, паслядо́ўнасць; размяшчэ́нне (у пэўным парадку);

in alphabetical/chronological order у алфаві́тным/храналагі́чным пара́дку;

in order of importance па ступе́ні ва́жнасці;

in reverse order у адваро́тным пара́дку;

put smth. in order прыво́дзіць што-н. у пара́дак, пара́дкаваць

2. пара́дак, спако́й, заве́дзены пара́дак;

call smb. to order закліка́ць каго-н. да пара́дку;

law and order правапара́дак

3. зага́д, распараджэ́нне; інстру́кцыя;

give an/the order аддава́ць зага́д;

obey orders падпарадко́ўвацца зага́ду, слу́хацца зага́ду;

I’m under orders to arrest him. Мне загадана арыштаваць яго

4. зака́з;

put in an order for smth. рабі́ць зака́з на што-н., зака́зваць што-н.;

have smth. on order заказа́ць што-н. (і чакаць выканання заказу);

take smb.’s order прыма́ць чый-н. зака́з;

made to order зро́блены на зака́з

5. чэк, вэ́ксаль;

money/postal order грашо́вы/пашто́вы пераво́д

6. о́рдэн (рэлігійны);

a monastic order о́рдэн мана́хаў, мана́скі о́рдэн;

the order of Jesuits о́рдэн езуі́таў

7. спра́ўнасць, до́бры стан;

in good order у до́брым ста́не; цэ́лы, спра́ўны, непашко́джаны;

in running/working order у до́брым/спра́ўным ста́не, прыго́дны для карыста́ння, гато́вы да эксплуата́цыі;

out of order няспра́ўны, сапсава́ны

♦

in order to fml для таго́ каб;

in order that fml з тым каб;

take (holy) orders станаві́цца святаро́м, прыма́ць духо́ўны сан;

Order! Order! Про́сім захо́ўваць пара́дак!; Да пара́дку! (напр., падчас пасяджэння)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

sound

[saʊnd]

1) гук -у m.; го́ман, шум -у m., кры́кі pl., га́лас -у m.

a vowel sound — гало́сны гук

2) мяжа́ чу́тнасьці го́ману, шу́му

within sound — у ме́жах чу́тнасьці

v.i.

1) гучэ́ць

it sounds like thunder — Гучы́ць як гром

2) трубі́ць (пра трубу́)

3) вымаўля́цца

v.t.

1) вымаўля́ць, выка́зваць

Sound each syllable — Вымаўля́й ко́жны склад

The ”h” in ”hour” is not sounded — У сло́ве ”hour” h — не вымаўля́ецца

Everyone sounded his praises — Усе́ выка́звалі пахвалу́

2) гучэ́ць

His excuse sounds queer — Яго́нае апраўда́ньне гучы́ць дзі́ўна

to sound alarm — узьніма́ць трыво́гу

[saʊnd]

adj.

1) здаро́вы; мо́цны; цэ́лы, непашко́джаны

sound health — мо́цнае здаро́ўе

sound sleep — мо́цны, здаро́вы сон

2) цьвёрды, цьвярды́, грунто́ўны

sound structure — грунто́ўная будо́ва

sound knowledge — грунто́ўныя ве́ды

adv.

мо́цна, грунто́ўна

sound asleep — мо́цна засну́ўшы

III

[saʊnd]

1) зандава́ць

а) ме́раць глыбіню́ вады́ ло́там

б) дасьле́даваць ра́ну зо́ндам

в) дасьле́даваць грунт зо́ндам

2) разьве́дваць, распы́тваць

3) заглыбля́цца, ныра́ць

The whale sounded — Кіт нырну́ў углы́б

зонд -а m.

[saʊnd]

1) пралі́ў -ву m., прато́ка f.

2) пла́вальны пухі́р (у ры́бы)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

лік I (род. лі́ку) м.

1. мат., лингв. число́ ср.;

цэ́лы л. — це́лое число́;

дро́бавы л. — дро́бное число́;

цо́тны л. — чётное число́;

найме́ншы л. — имено́ванное число́;

кра́тны л. — кра́тное число́;

рацыяна́льны л. — рациона́льное число́;

пастая́нны л. — постоя́нное число́;

невядо́мы л. — неизве́стное число́;

про́сты л. — просто́е число́;

тэ́орыя лі́каў — тео́рия чи́сел;

адзіно́чны л. — еди́нственное число́;

мно́жны л. — мно́жественное число́;

па́рны л. — дво́йственное число́;

2. (количество) число́ ср.;

з іх лі́ку — из их числа́;

у тым лі́ку — в том числе́;

3. (результат игры, выражаемый в числах) счёт;

футбо́льнае спабо́рніцтва ско́нчылася з лі́кам 2:1 — футбо́льное состяза́ние око́нчилось со счётом 2:1;

4. (действие) счёт;

◊ без лі́ку — без счёту, без числа́;

лі́ку няма́ — счёту нет;

губля́ць л. — теря́ть счёт;

ро́ўны л. — ро́вный счёт;

у л. — (чаго) в счёт (чего);

размачы́ць л. — спорт., разг. размочи́ть счёт

лік II (род. лі́ку) м., церк. лик

лік III (род. лі́ка) м., мор. лик

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)