стая́ць, стаю́, стаі́ш, стаі́ць; стаі́м, стаіце́, стая́ць; стой; незак.
1. Знаходзіцца ў вертыкальным становішчы, не рухаючыся з месца.
С. пад страхой.
С. бокам.
Кветкі с. у вазе.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Быць пастаўленым, знаходзіцца дзе-н.
Хата стаіць наводшыбе.
Школа стаяла на ўзгорку.
Талеркі стаяць на стале.
3. Быць, знаходзіцца, займаючы якое-н. становішча, выконваючы якую-н. работу, абавязкі.
С. на чале завода.
С. на варце інтарэсаў народа.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Не працаваць, не дзейнічаць (пра прадпрыемства, механізмы і пад.).
Фабрыка стаяла цэлы квартал.
Гадзіннік стаяў.
5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Быць, знаходзіцца, мець месца.
Вечарамі стаіць цішыня.
Стаяла глыбокая ноч.
Зіма стаяла марозная.
У дзённіку стаіць пяцёрка.
На пасылцы стаяла ўчарашняя дата.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мець патрэбу ў разглядзе, вырашэнні, пераадоленні.
Перад дэпутатамі стаяць пачэсныя задачы.
Стаіць пытанне аб укараненні новага абсталявання.
7. Мець часовае месцазнаходжанне, размяшчацца дзе-н.
У вёсцы стаяў гарнізон.
8. Мужна і стойка трымацца ў баі, вытрымліваць націск.
Горад мужна стаяў да апошняга.
9. перан., за каго-што. Дзейнічаць у чыіх-н. інтарэсах, змагацца на чыім-н. баку, абараняць каго-, што-н.
С. за мірнае вырашэнне праблем.
С. гарой за сяброў.
10. Пастаянна быць у памяці, перад вачамі (пра думкі, уяўленні і пад.).
Вобраз героя стаіць у галаве.
11. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Не псавацца, захоўвацца.
Варэнне будзе с. доўга.
12. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Трымацца на якім-н. узроўні; займаць якое-н. становішча.
Вада стаіць на адным узроўні.
Стрэлкі гадзінніка стаялі на сямі.
13. стой(це), ужыв. таксама:
1) у знач. пачакай(це), не спяшайся (спяшайцеся);
2) як выражэнне нязгоды, здзіўлення, прыпамінання чаго-н.
Стойце, трэба лепш абмеркаваць!
◊
Стаяць на сваім — упарта, настойліва адстойваць свой погляд, сваю думку.
Стаяць на цвёрдай глебе — мець трывалую аснову для сваіх планаў, спраў і пад.
Як стой (як стаіць) (разм.) —
1) вельмі хутка; адразу;
2) без нічога, без рэчаў.
|| зак. пастая́ць, -таю́, -таі́ш, -таі́ць; -таі́м, -таіце́, -тая́ць; -то́й (да 9 знач.).
|| наз. стая́нне, -я, н. (да 1 знач.).