ángehen

*

1.

vt

1) мець дачыне́нне (да каго-н.), даты́чыцца (чаго-н.)

was geht das dich an? — яка́я табе́ да гэ́тага спра́ва?

was mich ángeht… — што (да)ты́чыцца мяне́…

2) пачына́ць

éinen Streit ~ — пачына́ць спрэ́чку

2.

vi (s)

1) пачына́цца

die Schúle ist schon ángegangen — уро́кі (у шко́ле) ужо́ пачалі́ся

2) пачына́ць псава́цца [загніва́ць]

3) пуска́ць карані́

die Pflánze geht nicht an — раслі́на не прыжыва́ецца

4) загарля́ца, запа́львацца; уключа́цца (пра электрычнасць)

5) адзява́цца, нала́зіць (пра вопратку, абутак)

6)

das geht nicht an! — так не́льга!, гэ́та недапушча́льна!

das geht noch an — гэ́та яшчэ́ куды́ ні было́

wie geht das an? — як гэ́та мо́жа быць?

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

шту́рхаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

1. Кранацца каго‑, чаго‑н. рэзкім кароткім штуршком. — Цябе не пазнаць, — гаворыць Янка і ад радасці штурхае сябра. П. Ткачоў. Ганка адварочвалася і штурхала занадта стараннага хлопца ў грудзі. М. Стральцоў. // Нямоцным штуршком, дотыкам падаваць які‑н. знак, звяртаць увагу каго‑н. на што‑н. — Глядзі!.. глядзі!.. — штурхала сябровак Марфачка. Броўка.

2. Штуршком ці штуршкамі рухаць, перамяшчаць, прымушаць ісці куды‑н. Потым зноў узмах флажка, і паравоз штурхае новую групу вагонаў. Васілёнак. Сабраліся мужчыны і пад выгукі «раз, два — узялі!» штурхалі машыну. Дуброўскі. // перан. Прымушаць каго‑н. уступіць на той ці іншы шлях, развівацца ці дзейнічаць у тым ці іншым напрамку. Інстынкт самазахавання штурхаў яго на такі шлях, бо настаўнік быў упэўнены ў тым, што так ці іначай яму прыйдзецца мець дачыненне з начальствам і даваць тлумачэнне па сутнасці захопленага прыставам пратакола, а можа, адказваць і на запытанні следчага. Колас. Не пускалі яшчэ Андрэя з дому, але ўпёрся, паставіў на сваім, — не толькі патрэба зарабіць на хлеб штурхала яго ісці ў невядомае. Пестрак.

3. перан. З’яўляцца прычынай чаго‑н., натхняць на што‑н. Рэўнасць і крыўда штурхалі Веру Антонаўну на скандал. Карпаў.

4. Спец. Трымаючы на ўзроўні плячэй, рэзкім моцным рухам паднімаць над сабой (штангу, гіру). Штурхаць штангу. // Штуршком кідаць наперад (звычайна ядро). Ты штурхаеш ядро, на трывалы апёршыся грунт, — Граюць мускулы, твар твой ружовей ранета! Хай да сонца ляціць, каб на столькі імклівых секунд Рух прыспешыла наша цяжкая плане та. Гаўрусёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

де́ло ср.

1. спра́ва, -вы ж.;

де́ло укрепле́ния ми́ра спра́ва ўмацава́ння мі́ру;

на́ше де́ло пра́вое, побе́да бу́дет за на́ми! на́ша спра́ва справядлі́вая, перамо́га бу́дзе за на́мі!;

суде́бное де́ло судо́вая спра́ва;

изда́тельское де́ло выдаве́цкая спра́ва;

уголо́вное де́ло крыміна́льная спра́ва;

па́пка для дел канц. па́пка для спраў;

2. (работа) рабо́та, -ты ж., спра́ва, -вы ж.;

приня́ться за де́ло узя́цца за рабо́ту (за спра́ву);

3. (предприятие) уст. (камерцы́йнае) прадпрые́мства, -ва ср.;

4. (сражение) воен., уст. бой, род. бо́ю м.; бі́тва, -вы ж.;

ра́нен в де́ле под Варша́вой ра́нены ў баі́ (у бі́тве) пад Варша́вай;

◊

в са́мом де́ле сапраўды́;

за де́ло нездарма́, па заслу́гах;

ме́жду де́лом пры́хваткамі, перапы́нкамі;

на де́ле на спра́ве;

изве́стное де́ло вводн. сл. вядо́мая рэч;

моё де́ло сторона́ мая́ ха́та з кра́ю; я тут ні пры чым;

то и де́ло раз-по́раз;

пе́рвым де́лом пе́ршым чы́нам, перш за ўсё, перш-на́перш;

пусти́ть в де́ло скарыста́ць, пусці́ць у ход;

име́ть де́ло мець дачыне́нне;

гре́шным де́лом прызна́цца, прызна́юся;

де́ло говори́ть слу́шна (до́бра, пра́ўду) каза́ць;

де́ло в шля́пе усё ў пара́дку;

гла́вное де́ло гало́ўная спра́ва;

я́сное де́ло вядо́мая рэч;

то ли де́ло і́ншая рэч;

а мне что за де́ло? а мне што да таго́?;

в чём де́ло? што тако́е?;

э́то де́ло! гэ́та до́бра!;

пло́хо де́ло ке́пскія (дрэ́нныя) спра́вы;

э́то друго́е де́ло гэ́та і́ншая рэч;

в то́м-то и де́ло у тым вось (якра́з) і спра́ва;

быть не у дел быць (стая́ць) у баку́, быць ні пры чым;

э́то де́ло его́ рук гэ́та яго́ рабо́та;

и де́ло с концо́м, и де́лу коне́ц і кане́ц, і ўсё;

де́ло хозя́йское во́ля ва́ша (твая́, яго́, яе́, іх).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

идти́ несов.

1. ісці́;

2. (ехать) ісці́, е́хаць;

маши́на идёт машы́на ідзе́ (е́дзе);

3. (двигаться по воде) ісці́; плы́сці, плыць;

лёд идёт лёд ідзе́ (плыве́);

4. (сдвигаться с места) разг. ісці́, пасо́ўвацца;

сунду́к тяжёл и не идёт с ме́ста ку́фар ця́жкі і не ідзе́ з ме́сца;

5. (устремляться на приманку) бра́цца;

о́кунь хорошо́ идёт на червяка́ аку́нь до́бра бярэ́цца на чарвяка́;

6. (протекать во времени, проходить) ісці́, міна́ць;

шли дни ішлі́ (міна́лі) дні;

7. (вдвигаться внутрь, приходиться впору) ле́зці;

сапо́г не идёт на́ ногу бот не ле́зе на нагу́;

8. (тянуться — о горах, лесе и т. п.) ісці́, цягну́цца;

9. (падать, литься) ісці́;

снег идёт снег ідзе́;

вода́ идёт вада́ ідзе́;

10. (быть подходящим) разг. пасава́ць, падыхо́дзіць; (быть к лицу) быць да твару́; (иметь отношение) даты́чыцца, мець дачыне́нне;

зелёное не идёт к голубо́му зялёнае не пасу́е (не падыхо́дзіць) да блакі́тнага;

ей очень идёт кра́сный цвет ёй ве́льмі да тва́ру чырво́ны ко́лер;

э́то не идёт к де́лу гэ́та не даты́чыцца (не ма́е дачыне́ння) да спра́вы;

11. (принимать какое-л. течение) ісці́, бра́цца; (клониться) хілі́цца;

де́ло идёт к сва́дьбе спра́ва ідзе́ да вясе́лля;

пого́да шла на мете́ль бра́лася на мяце́ліцу;

◊

идти́ на у́быль ісці́ на змяншэ́нне (на спад);

идти́ ко дну ісці́ на дно;

идти́ впрок ісці́ на кары́сць;

не идёт с ума́ не выхо́дзіць з галавы́;

не идёт на ум не ідзе́ (не ле́зе) у галаву́;

идти́ в сравне́ние ісці́ ў параўна́нне;

речь, вопро́с, дело́ идёт о… гаво́рка, пыта́нне, спра́ва ідзе́ аб (пра)…;

сон не идёт сон не ідзе́ (не бярэ́);

куда́ ни шло! ≅ дзе маё (на́ша) не прапада́ла;

идёт! до́бра!, зго́да!, няха́й так!;

де́ло идёт хорошо́ спра́ва ідзе́ до́бра;

идти́ на что ісці́ на што;

идёт, как коро́ве седло́ погов. падыхо́дзіць, як каро́ве сядло́;

всё идёт прекра́сно усё ідзе́ цудо́ўна;

голова́ идёт кру́гом галава́ кру́ціцца;

идти́ на у́дочку ісці́ на ву́дачку, паддава́цца падма́ну;

идти́ на попя́тный ісці́ (адступа́ць) наза́д.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

do [du:] (did, done) v.

1. рабі́ць, працаваць; выко́нваць;

What does your father do? Кім працуе ваш бацька?;

What can I do for you? Што я магу зрабіць для вас?;

It won’t do any good. Не будзе карысці ад гэтага;

do the dishes мыць по́суд;

do one’s duty выко́нваць свой абавя́зак;

do one’s hair рабі́ць прычо́ску;

do one’s homework рабі́ць уро́кі;

do one’s room прыбіра́ць у пако́і

2. рабі́ць, дзе́йнічаць; паво́дзіць сябе́;

do as you like рабі́ць як хо́чацца;

Do as I tell you. Слухайце мяне.

3. вывуча́ць;

He is doing English. Ён вывучае англійскую мову.

4. завярша́ць;

do a sum раша́ць арыфметы́чную зада́чу

5. вары́ць, гатава́ць;

The potatoes are done. Бульба зварылася/гатова.

6. адслужы́ць; адсе́дзець (y турме);

He did ten years. Ён адслужыў дзесяць гадоў.

7. BrE, infml ашу́кваць;

I’ve been done. Мяне ашукалі.

8. infml быць адпаве́дным/дастатко́вым;

That will do. Хопіць!; Досыць!; Даволі!; Годзе!;

That will never do. Гэта нікуды не варта!;

I haven’t brought the dictionary, will tomorrow do? Я не прынёс слоўнік, можна заўтра?

9. спраўля́цца;

How did he do in his exams? Як ён здаў экзамены?;

My roses are doing well. Мае ружы добра растуць;

The patient is doing well. Хворы папраўляецца;

How do you do? Добры дзень, як маецеся? (прывітанне падчас сустрэчы)

10. [du, də] : (дапаможны дзеяслоў, які ўжываецца для ўтварэння пытальнай, адмоўнай формаў дзеяслова)

Do you speak English? Вы гаворыце па-англійску?;

I do not/I don’t speak French. Я не гавару па-французску.

11. (ужываецца для ўзмацнення)

Do come in! Дык праходзьце ж!;

I do want to go to the match. Я вельмі хачу пайсці на матч.

12. (ужываецца для замены дзеяслова, каб пазбегнуць паўтору)

They promised to help, and they did. Яны абяцалі дапамагчы і дапамаглі.

do away [ˌdu:əˈweɪ] phr. v.

1. (with smth.) infml пако́нчыць з чым-н.

2. (with smb.) забі́ць каго́-н.;

do away with oneself ско́нчыць (жыццё) самагу́бствам

do up [ˌdu:ˈʌp] phr. v.

1. зашпі́льваць;

do up a parcel завя́зваць паке́т

2. BrE do up a room рабі́ць касметы́чны рамо́нт

3. прыбіра́цца;

She has done herself up for the party. Яна прыбралася на вечарынку.

do with [ˌdu:ˈwɪð] phr. v.

1. мець патрэ́бу (у чым-н.);

I could do with a cup of coffee. Я ахвотна выпіў бы кубачак кавы;

That coat could do with a clean. Не пашкодзіла б пачысціць гэта паліто.

2. займа́цца (чым-н.);

He doesn’t know what to do with himself. Ён не ведае, чым займацца.

3. мець спра́ву (з кім-н., чым-н.);

He has to do with lots of people. Ён мае справу са шмат якімі людзьмі.

4. даты́чыцца;

It has nothing to do with you. Гэта вас не датычыцца.

5. мець дачыне́нне;

Hard work had a lot to do with his success. Руплівая праца адыграла вялікую ролю ў яго поспеху.

do without [ˌdu:wɪˈðaʊt] phr. v. абыхо́дзіцца (без чаго-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

мець несов.

1. в разн. знач. име́ть;

м. ула́сны дом — име́ть со́бственный дом;

м. узнагаро́ды — име́ть награ́ды;

м. спра́ву з людзьмі́ — име́ть де́ло с людьми́;

м. сі́лы зрабі́ць што-не́будзь — име́ть си́лы сде́лать что́-л.;

м. непрые́мнасці — име́ть неприя́тности;

2. (за каго, што) счита́ть (кем, чем), принима́ть (за кого, что);

м. за чалаве́ка разу́мнага — счита́ть челове́ком у́мным;

3. (в личных формах со знач. долженствования) переводится обычно словом до́лжен, должна́ или гл. предполага́ть, намерева́ться, а также сочет. гл. предстоя́ть с личным мест. в дат. п. и отглагольным сущ.;

я за́ўтра ма́ю е́хаць у го́рад — я за́втра до́лжен (должна́) е́хать в го́род; я за́втра предполага́ю (намерева́юсь) е́хать в го́род; мне за́втра предстои́т пое́здка в го́род;

◊ м. го́нар — име́ть честь;

не м. ві́ду — не име́ть ви́да;

м. зуб — (на каго) име́ть зуб (на кого);

ма́йце ла́ску — бу́дьте любе́зны; сде́лайте одолже́ние;

м. лі́тасць — быть милосе́рдным, щади́ть;

м. ра́цыю — быть пра́вым;

як ма́е быць — а) как сле́дует; как поло́жено; б) честь-че́стью;

не м. сэ́рца — не име́ть се́рдца;

не м. нічо́га за душо́й — не име́ть ничего́ за душо́й;

м. ме́сца — име́ть ме́сто;

м. дачыне́нне — а) име́ть отноше́ние, каса́тельство; б) относи́ться к де́лу;

м. надзе́ю — име́ть наде́жду;

м. сумле́нне — име́ть со́весть;

м. руку́ — име́ть ру́ку;

м. спра́ву — име́ть де́ло;

м. кусо́к хле́ба — име́ть кусо́к хле́ба;

м. на рука́х — (каго) име́ть на рука́х (кого);

м. вагу́ — име́ть вес;

м. на ўва́зе (на прыме́це) — а) име́ть в виду́; б) име́ть на приме́те;

не м. спако́ю — не знать поко́я;

не м. капе́йкі пры душы́ (за душо́й) — не име́ть копе́йки за душо́й;

не м. во́ка — (на каго) быть злым, недоброжела́тельным (к кому);

ці не ма́еце (не бу́дзеце мець) ла́ску — не бу́дете ли так любе́зны;

м. ву́шы — слу́шать, прислу́шиваться;

м. свае́ во́чы і ву́шы — име́ть свои́ глаза́ и у́ши;

м. на во́ку — (каго, што) а) следи́ть (за кем, чем); не спуска́ть глаз (с кого, чего); б) име́ть на приме́те (кого, что);

не м. клёку ў галаве́ — без царя́ в голове́;

не м. ні шэ́лега — не име́ть ни полу́шки;

м. галаву́ на пляча́х — име́ть го́лову на плеча́х;

ці ма́еш ты ро́зум? — в уме́ ли ты?;

м. за го́нар — счита́ть за честь;

не ме́ла ба́ба кло́пату, (дык) купі́ла парася́ — погов. не́ было печа́ли, (так) че́рти накача́ли;

і сце́ны ву́шы ма́юць — посл. и у стен у́ши есть;

хто дба́е, той і ма́е — посл. дохо́д не живёт без хлопо́т; без труда́ не вы́нешь и ры́бку из пруда́;

што ў ха́це ма́ем, тым і прыма́ем — погов. чем бога́ты, тем и ра́ды

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

да, прыназ. з Р.

Спалучэнне з прыназоўнікам «да» выражае:

Прасторавыя адносіны

1. Ужываецца пры абазначэнні месца, прадмета ці асобы, да якіх скіравана дзеянне, рух. Падысці да акна. Плысці да берага. □ Да хаты падымчаўся жарабок, запрэжаны ў маляваныя драбіны. Чорны. Наталька павярнулася да бацькі, азарыла яго светлай усмешкай. Кулакоўскі.

2. Ужываецца пры абазначэнні мяжы, да якой пашыраецца дзеянне, з’ява і пад. Падкасаць штаны да каленяў. Давесці справу да канца. □ Канцы башлыка, якімі хлопец абвязаны ледзь не да носа, запацелі і падмярзаюць на ветры. Брыль. // Ужываецца пры абазначэнні меры, велічыні чаго‑н. Шынель да пят. Вады ў рацэ да пояса.

3. Ужываецца пры абазначэнні мяжы той адлегласці, прасторы, якая аддзяляе адзін пункт ад другога. Да дзедавай жа вёскі было адгэтуль кіламетры чатыры. Колас. // У спалучэнні з прыназоўнікам «ад» або «з» (ад, з — да) і другім назоўнікам акрэслівае прастору, у межах якой адбываецца дзеянне, з’ява і пад. Ад бурнай Віслы да Урала — Чырвоных ведалі ваяк. Чарот. Што ні скажа — Маслам мажа з плеч да лытак. Вось дык крытык! Крапіва.

Часавыя адносіны

4. У спалучэнні з назоўнікам служыць для абазначэння моманту, да якога працягваецца дзеянне, стан і пад. А цяпер, глядзі, зіма якая І якія на шляхах вятры, Што ледзь чутна, як гармонік грае У калгасным клубе да зары. Танк. Да сярэдзіны мая Рыгорава жыццё кацілася новай каляінай. Гартны. // У спалучэнні з прыназоўнікам «ад» або «з» (ад, з — да) і другім назоўнікам ужываецца пры абазначэнні адрэзка часу, у межах якога адбываецца дзеянне, з’ява і пад. І ад рання да зор, пакуль ноч напаўзе, Як мурашнік, кішыць сенажаць... Чарот. Пасуцца па начах заўсёды коні нашы. З вясны да восені — даволі-такі часу. Крапіва.

5. Ужываецца пры абазначэнні падзеі, з’явы, якім папярэднічала пэўнае дзеянне; адпавядае па значэнню словам: перад чым небудзь, раней чаго-небудзь. Выканаць план да ўстаноўленага тэрміну. □ За колькі дзён да касавіцы Касцы заглянуць на паліцы, Каб малаток знайсці і бабку. Колас. Прачнуўся Дубяга далёка да дня, Хутчэй асядлаў баявога каня. Танк.

Колькасныя адносіны

6. У спалучэнні з лічэбнікам ужываецца пры абазначэнні колькаснай мяжы чаго‑н. Ніна гарыць, бо ноччу тэмпература падымаецца ледзь не да сарака. Брыль. // Ужываецца пры ўказанні на магчымасць якой‑н. колькасці, меры; адпавядае па значэнню словам: каля, прыблізна. У аўтобусе змяшчаецца да сямідзесяці пасажыраў. □ Прамінуўшы да дзесяці падвод, .. [Сідар] апамятаўся і спыніўся. Гартны. // У спалучэнні з прыназоўнікам «ад» і другім лічэбнікам ужываецца пры абазначэнні велічынь, якія абмяжоўваюць што‑н. Дзеці ад трох да пяці год.

Аб’ектныя адносіны

7. Ужываецца пры абазначэнні прадмета, асобы, з’явы і пад., да якіх што‑н. далучаецца, дабаўляецца. Да пяці прыбавілі два. □ Рыгор прыстаў да першага рада і з асаблівым захапленнем убіваў у рыхлую зямлю востры жалязняк. Гартны. / У выразе: да таго ж. Да таго ж Мініч яшчэ меў недахоп у вымаўленні: ён шапялявіў. Колас.

8. Ужываецца пры абазначэнні групы або катэгорыі людзей, з’яў, прадметаў і пад., да якіх належыць, адносіцца хто‑, што‑н. Былі і такія, якім польская акупацыя была на руку. Да такіх належаў і Васіль Бусыга. Колас. [Чарнавус:] Скажыце, Аляксандр Пятровіч, да якога перыяду вы адносіце сваю знаходку? Крапіва.

9. Ужываецца пры абазначэнні матыву, мэты якога‑н. дзеяння. Імкнуцца да новых поспехаў. Рыхтавацца да экзаменаў. □ Голіцца .. [Ян] штодня, пакідаючы толькі адны вусы, каб паказаць сваім дочкам прыклад ахайнасці і прывучыць іх да парадку. Лынькоў.

10. Ужываецца пасля назоўніка пры абазначэнні асаблівасцей або прызначэння прадмета, з’явы і пад. Пісьмо да запатрабавання. □ Сігнал да працы ўмомант падняў на ногі рабочых. Гартны.

11. Ужываецца пры абазначэнні асобы, прадмета і пад., з якімі звязана якое‑н. дзеянне, стан, прымета, якасць. Шапка .. [Крулеўскага] сведчыла аб тым, што ён мае нейкае дачыненне да польскай арміі. Колас. Стары ўжо, відаць, прывык да такіх кампрэсаў і адчуваў сябе больш-менш зручна. Кулакоўскі. // Ужываецца пры абазначэнні асобы, прадмета і пад., да якіх праяўляюцца якія‑н. адносіны, пачуцці. Любоў да радзімы. Схільнасць да разважанняў. □ У Віцькавым голасе замілаванне і шчырая любоў да маці. Асіпенка. Слоў не знаходзіў дзед Талаш, каб выказаць усю гэту навалу свайго абурэння і нянавісці да акупантаў. Колас.

12. Ужываецца пры абазначэнні асобы, прадмета, з’явы, у дачыненні да якіх выяўляецца прыгоднасць, прыдатнасць каго‑, чаго‑н. Галена Прыбыткоўская была і рухавая, і спрытная да ўсяго. Чорны. Яська — майстар на ўсе рукі: Як да сярпа, так і да кнігі. Колас. // Ужываецца пры абазначэнні асобы, прадмета, з’явы, да якіх ёсць або адсутнічае патрэба, зацікаўленасць. Прыйшло да ахвоты пагаварыць. Маю да цябе справу. □ Колькі дзён не да рыбы было Сілівону. Лынькоў. Грамадзе было не да смеху над спалоханай кабетай. Бядуля.

13. (у спалучэнні са словамі «падобны», «мець падабенства»). Ужываецца пры абазначэнні асобы, прадмета, з’явы, з якімі параўноўваецца хто‑, што‑н. За сталом сядзяць Таня і хлопчык год трох, вельмі падобны да самога Лясніцкага. Шамякін. Азірніся, падзівіся — Мірты, лаўры, кіпарысы Не падобны да сябе. Панчанка. Вялікае селішча мела падабенства да сабраных разам хутар[оў] ці да зборных выселак. Чорны.

14. Ужываецца ў загалоўках пры абазначэнні тэмы твора або падзеі, з’явы, з якімі звязан змест твора. Да пытання аб развіцці маністычнага погляду па гісторыю. Да пытання аб правапісе назоўнікаў.

15. Ужываецца пры абазначэнні таго, да чаго заклікаюць, пабуджаюць. Наперад, да новых перамог! □ Рэй вядзе Рыжы. — Да зброі! — ціха камандуе ён. Колас. Жыві ж, красуйся, горад стольны, З руін да славы ўставай! Глебка.

16. Ужываецца пры абазначэнні асобы, прадмета, з’явы і пад., да якіх скіравана дзеянне. Прыступіць да работы. Прыслухоўвацца да голасу народных мас. □ Цяпер разгорнем часаў шаты, Бліжэй прыгледзімся да хаты, Да Міхася і да Антося, Як там вялося, як жылося. Колас. Ці ты, мілы, спіш, не чуеш, Што да мяне не гаворыш? З нар. песні. // Ужываецца пры абазначэнні выніку дзеяння. Прыйсці да згоды. Сеавольства да дабра не даводзіць.

17. Ужываецца пры абазначэнні асобы або прадмета, з якімі сутыкаецца хто‑н., змацоўваецца што‑н. Прывязаць каня да плота. Прымацаваць партрэт да сцяны. □ Кавалачак дроту быў моцна прыпаяны да ланцужка. Лынькоў. Кроў неўзабаве закарэла, і разарваныя нагавіцы прыліплі да раны. Чорны. // Пры паўтораным назоўніку служыць для ўтварэння прыслоўных спалучэнняў, якія абазначаюць, што асобы ці прадметы узаемна сутыкаюцца, судакранаюцца. Хлопцы са страху прытуліліся адзін да аднаго. С. Александровіч. Паперкі зляжаліся, прысталі адна да другой. Асіпенка.

Акалічнасныя адносіны

18. Ужываецца пры ўказанні на ступень, якой дасягае дзеянне, стан. Працаваць да поту. Начысціць да бляску. Кранаць да душы. □ Раптам паляцела грузавая машына і, рэзка, ажно да піску, затармазіўшы, спынілася. Броўка. Пах хвоі рабіўся яшчэ больш густым, ядраным, ён цадзіўся ў грудзі, распінаў іх да салодкай стомы. Лынькоў. // У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі служыць для абазначэння найвышэйшай ступені якога‑н. дзеяння, стану. Прамокнуць да ніткі. Стаміцца да смерці. □ Рэзкі сівер падыхае, Да касцей праймае. Крапіва. // У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі служыць для ўказання на паўнату колькаснага ахопу; адпавядае па значэнню словам: усё, цалкам, поўнасцю. Разведаць усё да драбніц. □ Анцыпік са здзіўленнем глядзеў, як Лабановіч узяў поўную шклянку і, не адрываючыся, выпіў да дна. Колас. — Я табе сплачу доўг, Сімон. На будучую восень я разлічуся да капейкі. Самуйлёнак. // У спалучэнні з прыназоўнікам «ад» (ад — да) і другім назоўнікам ужываецца пры ўказанні на поўны ахоп якіх‑н. прадметаў, якасцей і пад. Зацікавіць усіх — ад малога да старога.

•••

Ад дошкі да дошкі гл. дошка.

Ад слова да слова гл. слова.

Ад часу да часу гл. час.

Давесці да ручкі гл. давесці.

Да пабачэння гл. пабачэнне.

Да пары да часу гл. пара.

Да часу гл. час.

Прыбраць да рук гл. прыбраць.

Што да каго-чаго гл. што.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)