Сло́кат ‘казытка’ (ЛА, 3; Ян.), сло́кот ‘тс’ (ПСл, ТС). Параўн. балг. дыял. скло́кут ‘тс’ пры больш распаўсюджаным ско́кот ‘тс’, паводле БЕР (6, 757) з няясным устаўным ‑л‑, што можа сведчыць пра кантамінацыю. Гл. слакатаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сыгла́цца ’пасябраваць’ (Мат. Гом.). Няясна; магчыма, да *jьgъla ’клін, шып, пры дапамозе якога злучалі часткі чаго-небудзь’ (гл. ігла). Паралельнае ўтварэнне сыглі́чыцца ’злучыцца металічнымі скобамі’ (Юрч. Вытв.) ад ігліца ’брусок, што злучае дошкі’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Така́я ’цяжарная’ (Сл. рэг. лекс.). Эўфемізм, параўн. у аналагічным значэнні укр. така́, серб. таква је і пад. Пра “табу страха” і “табу ветлівасці” пры называнні цяжарнасці спецыяльна Ваян, RIEB, 3, 254–256. Гл. такі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
артыкуля́цыя
(лац. articulatio)
1) работа органаў маўлення (губ, языка, мяккага паднябення, галасавых звязак) пры вымаўленні гукаў;
2) спосаб выканання паслядоўнага рада гукаў пры спевах і ігры на музычных інструментах;
3) мера якасці сістэмы сувязі, прызначаная для перадачы моўных паведамленняў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
маркірава́ць
(фр. marquer = адзначаць)
1) ставіць кляймо, марку на якім-н. тавары, вырабе;
2) праводзіць маркёрам 2 разоркі або радкі для пасадкі ці пасеву чаго-н.;
3) адзначаць біткі пры гульні ў карты або ачкі пры гульні ў більярд.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мі́міка, ‑і, ДМ ‑міцы, ж.
1. Рухі мышцаў твару, якія выражаюць перажыванні, пачуцці, настрой. [Багуцкі] прыглядаўся да людзей, да іх твараў, рабіў здагадкі аб іх настроях па іх знешняму выгляду, па рухах, па ледзь улоўнай міміцы. Лынькоў.
2. Мастацтва выражаць пачуцці і настрой адпаведнымі рухамі мышцаў твару. Заікам цяжка гаварыць, таму пры размове яны дапамагаюць сабе мімікай. Карпюк.
[Ад грэч. mimikós — пераймальны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мімо́за, ‑ы, ж.
1. Трапічная расліна (дрэва, куст і інш.) сямейства мімозавых, некаторыя віды якой згортваюць лісцікі пры дотыку да іх. // перан. Пра надзвычай крыўдлівую, сарамлівую асобу. «Які ты непрыгожы! — аднойчы ўсклікнула .. [маці]. — І мужчынскай цвёрдасці ў цябе няма. Як мімоза якая... Цяжка табе будзе жыць». Навуменка.
2. Від акацыі з дробнымі жоўтымі, сабранымі ў мяцёлачку кветачкамі.
[Ад грэч. mimos — пераймальнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
на́кіп, ‑у, м.
1. Пена, якая ўтвараецца на паверхні вадкасці пры кіпенні. Накіп на супе. // Цвёрды асадак на ўнутраных сценках чайніка, катла і іншай пасуды, у якой кіпяцяць ваду.
2. перан. Тое, што накіпела ў сэрцы, душы; цяжкае пачуццё ад непрыемнай падзеі, размовы і інш. На душы было лёгка і светла, нібы.. [Максім] раптам змыў увесь накіп. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паду́маць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
1. Зак. да думаць.
2. Думаць некаторы час. Дачка падумала і кажа: — Нічога, тата, заўтра што-небудзь прыдумаем. Якімовіч.
3. 2 ас. адз. буд. паду́маеш у знач. выкл. Разм. Ужываецца для выражэння іроніі і пад. Падумаеш, далёкі свет — пяць кіламетраў. Васілевіч.
•••
Падумаць толькі! — ужываецца пры выказванні здзіўлення, указанні на незвычайнасць чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пале́міка, ‑і, ДМ ‑міцы, ж.
Спрэчка ў друку, на дыспуце, сходзе пры абмеркаванні якіх‑н. пытанняў (навуковых, палітычных і пад.). Вострая палеміка. Весці палеміку. □ У некаторых творах Глебкі пачатку 30‑х гадоў узмацняецца адкрытая палеміка з прыхільнікамі абстрактнай рамантыкі. Гіст. бел. сав. літ. У арыгінальнай «Гісторыі вёскі Пількаўшчына» [М. Танка] за тонкай іроніяй праглядвае палеміка з вульгарызатарамі айчыннай гісторыі. Рагойша.
[Ад грэч. polemikos — варожы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)