шайта́н, ‑а, м.
1. У рэлігійным уяўленні мусульман — злы дух, сатана. [Дзед Ігнат:] — А пані была дзіўная. Ні то што дзіўная, а, не проці ночы кажучы, шайтан шайтанам, з нячыстай сілай была ў вялікім сваяцтве. Лынькоў. // Ужываецца як лаянкавае слова. Нездарма я ганяўся за .. [Арліцай] больш тыдня, пакуль не гаманіў у пастку. Затое і дрэсіраваць яе цяжка. Не паддаецца, шайтан. Беразняк.
2. Родавы дух, татэм у народаў Поўначы і Сібіры.
[Араб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кружи́ть несов.
1. (вертеть кого, что) круці́ць;
ве́тер кру́жит пыль ве́цер кру́ціць пыл;
2. (описывать круги, блуждать) кружы́ць;
в не́бе кружи́л ко́ршун у не́бе кружы́ў каршу́н;
мы до́лго кружи́ли, пока́ добрали́сь до дере́вни мы до́ўга кружы́лі, паку́ль дабра́ліся да вёскі;
кружи́ть го́лову (кому-л.) круці́ць галаву́ (каму-небудзь);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
жале́за ср.
1. в разн. знач. желе́зо;
тэмперату́ра плаўле́ння ж. — температу́ра плавле́ния желе́за;
вы́рабы з ж. — изде́лия из желе́за;
у я́блыках шмат ж. — в я́блоках мно́го желе́за;
2. обл. капка́н м.;
◊ вы́паліць гара́чым жале́зам — вы́жечь калёным желе́зом;
куй ж., паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
яшчэ́.
1. прысл. У дадатак да таго, што было або што ёсць; зноў, паўторна.
Падліць я. малака ў шклянку.
Пасля камандзіроўкі прыеду я. сюды.
2. прысл. Ужо, у мінулым.
Купіў касцюм я. тры месяцы назад.
3. прысл. Да гэтага часу.
Стары я. рухавы.
Бацькі дома я. няма (пакуль няма).
4. прысл. Указвае на наяўнасць дастатковага часу, умоў для чаго-н.
Я. паспею на аўтобус.
Я вам я. спатрэблюся.
Я. малады.
5. прысл. (пры вышэйшай ступені параўнання). У большай ступені.
Ён я. ніжэй сагнуўся.
6. злуч. уступальны. Указвае на верагоднасць умоў ці на іх суадноснасць з чым-н.; хоць.
Я. не паправіўся пасля хваробы, а ўжо думае пра работу.
7. часц. Ужыв. пасля займ. і прысл. для ўзмацнення выразнасці.
Ён нам дапамагаў, я. як дапамагаў!
Акучнік забраў Сяргей. — Які я.
Сяргей?
◊
Яшчэ б (разм.) — было б недарэчы, калі б не...
Я. б ты не быў задаволены!
Яшчэ нічога (разм.) — да некаторай ступені здавальняюча.
Гэта я. нічога.
Яшчэ які (разм.) — такі, што нават дзіўна, цудоўна, выключна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
dog [dɒg] n. саба́ка
♦
a lazy dog гульта́й, лайда́к, абібо́к;
a lucky dog шчаслі́вец;
a sly dog хітру́н;
a dog in the manger саба́ка на се́не;
a dog’s life infml саба́чае жыццё;
go to the dogs infml разары́цца;
take a hair of the dog пахмяля́цца;
let sleeping dogs lie! ≅ не будзі́ лі́ха, паку́ль ці́ха!;
there’s life in the old dog yet ≅ ёсць яшчэ́ по́рах у парахаўні́цах
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
павярну́цца, ‑вярнуся, ‑вернешся, ‑вернецца; зак.
1. Зрабіўшы паварот, змяніць сваё становішча. Павярнуцца кругом. □ [Насця] рэзка павярнулася і, не азіраючыся, хутка пайшла па вуліцы. Мележ. Павярнуўся рычаг, паравоз абарваў свой бег. Лынькоў.
2. перан. Змяніцца, атрымаць нечаканае развіццё. Справа павярнулася так, як не чакаў сам Пракоп. Ермаловіч. [Ірына Віктараўна] і ўявіць сабе не магла — ні дома, ні ў дарозе, — што так павернецца ўсё. Пальчэўскі.
3. Разм. Нядоўга пабыць, прабыць дзе‑н. Дзе толькі павернецца Дабрэня, там знікае сум і чуцен смех. Гурскі. Над урокамі Алесь сядзеў мала: трохі павернецца ў хаце і — ходу на вуліцу. С. Александровіч.
4. Разм. Зрабіць што‑н., управіцца з чым‑н. Павярнулася гаспадыня каля печы — і аладкі на стале. □ [Яўген:] — Нашы пакуль надумаюць ды пакуль павернуцца... У іх усё па чарзе ды памалу... Карпаў.
•••
Павярнуцца спінай да каго-чаго — выказаць абыякавасць, знявагу; перастаць звяртаць увагу на каго‑, што‑н.
Як толькі язык павярнуўся; язык не павернецца (не павярнуўся) гл. язык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
heiß
1.
a гара́чы; палымя́ны, па́лкі
glü- hend ~ — распа́лены
kóchend ~ — кіпя́чы
~ gelíebt — го́рача любі́мы
~ láufen* — vi пераграва́цца (пра рухавік)
~ umstrítten — на́дта спрэ́чны
◊ man muss das Éisen schmíeden, solánge es ~ ist — куй жале́за, паку́ль гара́чае
2.
adv го́рача
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
даара́цца, ‑аруся, ‑арэшся, ‑арэцца; ‑аромся, ‑арацеся; зак.
Разм.
1. Аручы, дасягнуць якога‑н. месца. Даарацца да дарогі. Даарацца да лужка.
2. Працуючы на ворыве, змарыцца, знясіліцца. Даараўся да таго, што ног не чуе.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аказацца поўнасцю ўзараным. Хлеб запах суха і кісла — так, як і пахне ён, паляжаўшы ў торбе паўдня на полі, пакуль не даарэцца загон і не падыдзе пара есці. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабе́гчы, ‑бягу, ‑бяжыш, ‑бяжыць; ‑бяжым, ‑бежыце, ‑бягуць; пр. дабег, ‑ла; заг. дабяжы; зак.
Бягом дасягнуць якога‑н. месца; прыбегчы. Пакуль Лабановіч дабег да станцыі, яго парадкам пакрапіў дождж. Колас. Кравец дабег да суседняй вёскі і там астаўся начаваць. Чорны. // перан. Хутка рухаючыся, дасягнуць чаго‑н., данесціся (пра хвалі, гукі і пад.). [Вада] шырокаю стужкаю, хвалюючыся, бяжыць па нізкіх лагчынах, як бы хоча хутчэй дабегчы ў нейкі далёкі-далёкі край. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дало́нь, ‑і, ж.
Унутраны бок кісці рукі. Закрыць твар далонямі. □ Ладзім выкаціў бульбіну, узяў яе ў рукі, паперакідваў з далоні на далонь — пакуль астыла, і пачаў лупіць. Ставер. Алена ідзе і раз-пораз выцірае далонню з твару пот. Мележ.
•••
Біць (пляскаць) у далоні гл. біць.
Як на далоні — пра што‑н. выразна і поўнасцю бачнае. Усё, што ляжала каля рэчкі і за ёю, было як на далоні. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)