Твары́ць 1 ’ствараць’, ’дзеяць, рабіць, здзяйсняць’, ’чыніць, вырабляць’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.), ’вычвараць, непакоіць, здзіўляць; чыніць’ (Нас., Сл. ПЗБ, Ян.), ’тварыць, ствараць’ (Сержп. Прымхі), творы́ць ’вытвараць’ (ТС), творы́ті ’тварыць, складаць’ (Вруб.), ст.-бел. твори́ти, творы́ти ’тварыць, рабіць, чыніць’ (XV ст., КТС). Укр. твори́ти, рус. твори́ть, польск. tworzyć, н.-луж. tworiś, в.-луж. tworić, чэш. tvořit, славац. tvoriť, славен. tvoriti, серб.-харв. тво̀рити, балг. творя́, макед. твори, ст.-слав. творити ’тс’. З прасл. *tvoriti ’тварыць’, суадноснае з *tvorъ ’твор’, якое звязана з *tvarъ ’твор, стварэнне’ (з іншым вакалізмам). Прасл. *tvoriti роднаснае да літ. tvérti ’абгароджваць; перавязваць; хапаць; фарміраваць, ствараць’, turė́ti ’трымаць; мець’, ãptvaras ’агароджа’, tvártas ’хлеў’, лат. tver̂t ’хапаць, лавіць’, tvarsît ’тс’, turêt ’трымаць’, прус. turīt ’мець’, грэч. σορός ’пахавальная урна; труна’ на падставе і.-е. *tu̯er‑ ’хапаць; абгароджваць’ (Фасмер, 2, 34; ЕСУМ, 5, 533; Чарных, 2, 231; Брукнер, 587; Махэк₂, 662–663; Шустар-Шэўц, 1565). Мяркуецца, што на базе канкрэтных значэнняў ’схапіць, трымаць, браць’ праз ’акружаць, акаляць, агароджваць’ развіліся абстрактныя значэнні ’кшталтаваць, афармляць, фармаваць’ і ’тварыць, ствараць’ (Борысь, 656). Параўн. твэ́рыць, гл.

Твары́ць 2 ’захаваць, ахінаць вулей на зіму’ (петрык., Яшк. Мясц.), твары́ць ву́лей ’рыхтаваць вулей пад рой’ (Стан., Некр.), творы́ць ’класці ў вулей прынаду для пчол’ (ПСл), творы́ць борць ’апырскваць сярэдзіну борці спецыяльным растворам’ (Маш.), тво́рыць ’пырскаць, крапіць вулей прымацкай для прываблівання пчол’, ’прыбіраць (у хаце)’ (ТС). Параўн. польск. tworzyć ’рабіць, працаваць каля пчол (у лесе)’. Да папярэдняга (гл.), спецыялізацыя семантыкі на аснове значэння ’акружаць, абгортваць, агароджваць’ з далейшым развіццём ’дбаць, даглядаць’.

Твары́ць 3 ’думаць, уяўляць’: я тварыла што месяц усходзіць, аж то мой татэчка па дворэ ходзіць (барыс., Кольб.). Да тварыць 1, параўн. польск. tworzyć ’прыдумваць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ра́дзіць 1 ’настройваць’: radzić krosny ’укідаць у ніты і бёрда і затыкаць’ (Варл.), радзі́ць ’прыбіраць, упрыгожваць’, радзі́цца ’прыбірацца, апранацца’ (ТС), ст.-бел. радити ’падрыхтоўваць’ (Аповесць пра Трыплана). Сюды ж раджаный ’падрыхтаваны для ткацтва’, ’вытканы з узорамі’ (Юрч. СНЛ), рус. ряди́ться ’святочна апранацца’, укр. ряди́тися ’збірацца’, ’рыхтавацца’. Да прасл. *rędъ (> бел. рад 1), *ręditi, першапачатковым значэннем якога было, відаць, ’прыводзіць у парадак’, ’парадкаваць’, параўн. укр. ряди́ти ’парадкаваць’, ’прыводзіць у належны выгляд’, в.-луж. rjadować ’ставіць у рад’, ’прыводзіць у парадак’, серб. ре́дити, харв. réditi ’тс’, балг. редя́ ’тс’. Развіццё семантыкі ішло наступным чынам: ’ставіць у рад’ > ’парадкаваць’ > ’упрыгожваць’.

Ра́дзіць 2 ’даваць раду’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., навагр., ашм., ваўк., Сл. ПЗБ; Гарэц., Мал., Шпіл., Бес.), ’рабіць’ (Ян.), ра́дзіцца ’прасіць рады’, ’мець раду, раіцца’ (ТСБМ, Нас., Сл. ПЗБ), ра́дца ’той, хто раіць, дарадца’ (ТСБМ, Нас.), ст.-бел. радити ’раіць’, укр. ра́дити ’даваць параду’, ’разам абмяркоўваць пытанні’, ’шукаць выйсця’, польск. radzić ’раіць, абмяркоўваць’, radzić się ’радзіцца’, в.-луж. radzić ’раіць’, чэш. řadiť ’тс’. Да ра́да (гл.), якое з’явілася на аснове значэння ’рабіць’.

Радзі́ць 1 ’нараджаць’, ’даваць ураджай’ (ТСБМ, Варл.), родзі́ць ’тс’ (ТС), ’весціся’ (смарг., Сл. ПЗБ), радзі́ць, родзі́ці, роды́ты ’нарадзіць’, ’урадзіць’ (калінк., навагр., лід., свісл., віл., в.-дзв., пруж., бяроз., Сл. ПЗБ), радзі́цца ’нарадзіцца’, ’даваць ураджай’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл.), рус. роди́ть, укр. роди́ти, польск. rodzić, палаб. rudi să (3 ас. адз. л. цяп. ч.), в.-луж. rodźić, н.-луж. roźiś, чэш. roditi, славац. rodiť, серб. ро̀дити, харв. roditi, славен. roditi, макед. роди, балг. родя, ст.-слав. родити. Прасл. *roditi, звязана з род 1 (гл.), параўн. лат. radît ’радзіць, тварыць’, rads ’родзіч, радня, род’, далейшыя сувязі з ст.-інд. várdhati ’памнажацца, павялічвацца, набываць сілу’ (Фасмер, 3, 492; Бязлай, 3, 190; Шустар-Шэўц, 2, 1230; БЕР, 6, 146).

Радзі́ць 2 ’прарэджваць’ (смарг., брасл., Сл. ПЗБ; Юрч. СНЛ), ’рэдка сеяць’ (Варл.), радча́ны ’прарэджаны’ (докш., Сл. ПЗБ). Ад рад 1 (гл.) з пачатковым значэннем ’фарміраваць рады’ або ад рэдкі (гл.), г. зн. ’рабіць радзей’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

set​3 [set] v. (set)

1. ста́віць, кла́сці; размяшча́ць;

The house is set in the suburbs. Дом знаходзіцца ў прыгарадзе;

The novel is set in prewar London. Месца дзеяння ў рамане – перадваенны Лондан.

2. саджа́ць, уса́джваць;

set smb. by the fire-place усадзі́ць каго́-н. каля́ камі́на

3. напраўля́ць, накіро́ўваць; паваро́чваць;

set one’s face towards the sun паваро́чвацца тва́рам да со́нца

4. падрыхто́ўваць, прыво́дзіць у стан гато́ўнасці;

set a piano настро́йваць піяні́на;

set the stage расстаўля́ць дэкара́цыі

5. прызнача́ць, назнача́ць, вызнача́ць;

set a date назнача́ць да́ту

6. захо́дзіць (пра нябесныя свяцілы);

The sun is setting. Сонца заходзіць.

7. ста́віць, настаўля́ць;

set an alarm-clock заво́дзіць будзі́льнік;

set a goal ста́віць мэ́ту;

set a sum задава́ць зада́чу

8. даво́дзіць да ла́ду, папраўля́ць;

set a hat папраўля́ць капялю́ш;

set a broken arm упраўля́ць руку́

9. прымуша́ць;

We were set at work. Нас засадзілі за працу;

His words set me thinking. Яго словы прымусілі мяне задумацца.

10. застыва́ць;

The jelly has set. Жэле застыла.

♦

set about doing smth. infml пача́ць рабі́ць што-н.;

set smb. against smb. падбухто́рваць каго́-н. су́праць каго́-н.

set apart [ˌsetəˈpɑ:t] phr. v. аддаля́ць, раздзяля́ць

set aside [ˌsetəˈsaɪd] phr. v. адклада́ць, адкла́дваць;

set aside a verdict анулява́ць прыгаво́р

set back [ˌsetˈbæk] phr. v.

1. затры́мліваць, тармазі́ць;

The bad weather has set them back. Дрэннае надвор’е затрымала іх.

2. размяшча́ць далёка; адсо́ўваць;

The house is set well back from the road. Дом знаходзіцца даволі далёка ад дарогі.

set down [ˌsetˈdaʊn] phr. v.

1. выса́джваць ( пасажыраў)

2. запі́сваць

set forth [ˌsetˈfɔ:θ] phr. v. fml адпраўля́цца, выпраўля́цца (у падарожжа);

set smth. forth фармулява́ць ( думкі, ідэі)

set in [ˌsetˈɪn] phr. v. пачына́цца;

Winter has set in early. Зіма наступіла рана.

set off [ˌsetˈɒf] phr. v. адпраўля́цца, выпраўля́цца ў даро́гу

set out [ˌsetˈaʊt] phr. v.

1. выхо́дзіць, выязджа́ць;

set out to do smth. збіра́цца рабі́ць што-н.

2. выстаўля́ць; расклада́ць, раскла́дваць, расстаўля́ць

set up [ˌsetˈʌp] phr. v.

1. устана́ўліваць, фармірава́ць;

set up a monument узве́сці по́мнік;

set up a new government сфармірава́ць но́вы ўра́д;

set up a new record паста́віць но́вы рэко́рд

2. распачына́ць ( справу);

set up as a chemist’s адкры́ць аптэ́ку

3. дапамага́ць (каму-н.) уладкава́цца;

Her father set her up in business. Бацька дапамог ёй распачаць справу.

4. аднаўля́ць ( сілы);

A week in the country set her up nicely again. Тыдзень за горадам вярнуў ёй здароўе.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)