Зара́д ’пэўная колькасць выбуховага рэчыва ці электрычнасці’. Рус., укр., балг. (< рус.) заря́д ’тс’. Ст.-рус.зарядъ ’умова’, ’колькасць дробу для выстралу’ (XVII ст.). Утворана як бязафіксны назоўнік ад зарядити ’закласці боепрыпас’ (XVII ст.), прэфіксальнага дзеяслова, ад ст.-рус.рядити ’рабіць, рыхтаваць, кіраваць’ < рядъ, гл. рад. Шанскі, 2, З, 61. Словы гэтай мадэлі ў іншых слав. мовах маюць іншыя значэнні, напр. польск.zarząd ’кіраўніцтва’, славен.záred ’парыў; маладняк’, што зыходзяць з таго ж прасл.rędъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
угаво́р, ‑у, м.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. угаворваць — угаварыць. — Адпачыў бы, сынку! Мы і без цябе ўправімся... — Але Кастусь не зважаў на матчыны ўгаворы: з ахвотаю завіхаўся на дрывотні.С. Александровіч.Мае ўгаворы ані не памагалі, а, наадварот, яшчэ болей разжальвалі.Сачанка.
2. Узаемная дамоўленасць аб чым‑н., умова. Па маўкліваму ўгавору і маці і сын да .. [скрыпкі] амаль не дакраналіся.Даніленка.[Віктар:] — Мы сюды ехалі спецыяльнасць пабыць, а нас на катлаван паставілі. Такога ўгавору не было.Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ло́ка
(лац. loco = на месцы)
1) умова пагаднення, згодна з якой цана тавару вызначаецца па месцы яго знаходжання (без уліку дастаўкі);
2) аперацыя з іншаземнай валютай або каштоўнымі паперамі на біржы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
пат1
(фр. pat, ад лац. pactum = умова, дагавор)
становішча ў шахматнай гульні, калі адзін з партнёраў не можа зрабіць чарговага ходу, не падставіўшы пад удар свайго караля (партыя лічыцца нічыйнай).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Bedíngung
f -, -en (перад)умо́ва
únter ~en — у умо́вах
zu wélchen ~en? — на які́х умо́вах?
únter keiner ~ — ні ў які́м ра́зе
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
гара́нтыя
(фр. garantie)
1) зарука, запэўненне ў чым-н.;
2) дакумент, які дае права бясплатна рамантаваць набытую рэч на працягу пэўнага тэрміну;
3) умова, якая забяспечвае поспех чаго-н. (напр. загартоўка арганізма — г. здароўя).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
in gúter ~ sein — быць у до́брай фо́рме [канды́цыі]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Заве́т ’запавет’. Рус.заве́т, укр.заві́т ’тс’, польск.дыял.zawiat ’заклад’, чэш.závěť, уст.závėt ’запавет’, славац.závet, славен.zavèt, серб.-харв.за́вет, балг.кніжн.завѐт, макед.завет ’тс’. Ст.-слав., ст.-рус.завѣтъ ’умова, клятва, запавет, загад’. Бязафіксны аддзеяслоўны назоўнік агульнаслав. характару ад дзеяслова zavětiti ’накладваць абавязак, абяцаць, загадваць’ < větiti ’ведаць’. Значэнне, а магчыма, і само слова замацаваліся, відаць, пад ст.-слав. уплывам (параўн. польск. семантыку і адсутнасць слова ў серб.-луж.). Словы таго ж кораня веча, савет (гл.). Шанскі, 2, З, 15–16; Фасмер, 1, 305; БЕР, 1, 574; Махэк₂, 687.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
przesłanka
przesłan|ka
ж. перадумова; умова;
na podstawie przytoczonych ~ek — на падставе прыведзеных перадумоў;
z powyższych ~ek wynika ... — з вышэйпаказаных перадумоў вынікае...
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
кандыцыяне́р
(фр. conditionneur, ад лац. condicio = умова, патрабаванне)
1) спецыяльная ўстаноўка для забеспячэння патрэбнай тэмпературы, чысціні і вільготнасці паветра ў памяшканні;
2) апарат для гідратэрмальнай апрацоўкі збожжа, якая павышае яго мукамольныя ўласцівасці і паляпшае якасць мукі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)