◎ По́люх ’ручка касы’ (ДАБМ). Узыходзіць да паток, якое з палюк (гл.). Параўн. рус. пачец ’ручка касы; ручка вясла; драўляны брусок; калок’. Да палёг! (гл.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
go up
а) узыхо́дзіць; узьяжджа́ць; падыма́цца (пра баро́мэтар)
The curtain goes up at 7 p.m. — П’е́са пачына́ецца а 7-ай ве́чара
б) будава́цца
в) павыша́цца, расьці́ (пра цэ́ны)
Prices have gone up — Цэ́ны павы́сіліся
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Трусца́ ‘густы сняжок’ (Сцяшк. Сл.). Да трусіць ‘сыпаць, церушыць’ (гл.). Паводле Астроўскага (ABSl, 27, 126), узыходзіць да прасл. *tręs‑/*trǫs‑, параўн. польск. trzęsionka ‘дробны дождж’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пераша́нарыць (пырышяпорыты) ’перарыць’, ’расходаваць, растраціць’ (Клім.). Звязана з шапортаць (пры ад’ідэйцы і тарыць ’шукаць, перабіраючы прадметы’), якое узыходзіць да гукапераймання шоргату, шастання шапор‑шапор! (Насовіч, 706).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
hináuf=
аддз. дзеясл. прыстаўка указвае:
1) на рух уверх у напрамку ад таго, хто гаворыць: hináufgehen* падыма́цца
2) на павышэнне, павелічэнне: hináufsteigen* падыма́цца, узыхо́дзіць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Акцы́з (Нас.), акцызнік (БРС, Шат., Нас.) запазычана з рускай мовы. Рус. акциз < франц. accise (XVIII ст.) узыходзіць да лац. accisum (да accidere ’падсякаць’) (Шанскі, 1, А, 71–72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лі́пцы ’прыманка з жабы, на якую ловяць ракаў’ (ваўк., Сл. паўн.-зах.). Відавочна, узыходзіць да прасл. lip‑ьcь < ‑lipati > лі́пнуць, хаця адпаведнікі ў іншых слав. мовах не знойдзены.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мадзя́ра ’страхоцце, пачвара’ (ТС). Узыходзіць да паўд.-рус. мажа́ры < маза́рки ’старыя могілкі’, якое з усх.-цюрк., казах., туркм., узб. mazar ’магіла, могілкі’ (Радлаў, 4, 2056; Фасмер, 2, 557).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Монькала, мо́нькало ’проська, канькала’ (Нікан.). Утворана ад монькать ’канькаць’. Магчыма, узыходзіць да moliti ’прасіць’ > *moljati ’упрошваць’, у якім lʼ > nʼ з дадаваннем суфікса ‑k‑ па тыпу канькаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перасаке́рыць ’перахітрыць’ (Ян.), перэсокерыць ’перагаварыць’: её не перэсокерыш! (ТС). Да пера- (гл.) і сакерыць, якое, магчыма, узыходзіць да літ. sakyti ’гаварыць, казаць’; суф. ‑erėti дзеясловам дадае значэнне імгненнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)