Паўно́шнік ’міфічная істота, якая турбуе ці палохае позна ноччу’ (ТС). Да по́ўнач (гл.). Утварылася ў выніку намінацыі словазлучэння паўночны нячысцік (ці інш. назоўніка). Аб мене чн > шн гл. Карскі, 1, 389.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́гар, ‑у; мн. вы́гары, ‑аў; м.
Участак лесу, балота, сенажаці, выпалены агнём, пажарам. Рэкі сталі позна, а на топкіх балотах асобныя выгары і цяпер дымяцца сіняй парай. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вераснёўскі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае дачыненне да верасня; вераснёвы. У тую вераснёўскую ноч многія работнікі леглі спаць вельмі позна. Шамякін. // Характэрны для верасня. Вераснёўскае паветра пахла ап’яняючай свежасцю. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́ўзаць, по́ўзць ’паўзці’ (Нас., Касп., ТС, Бяльк.), ’качацца на зямлі (пра карову)’, ’доўга, позна бадзяцца’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел. ползати. Сюды ж по́ўзанка ’спадніца, якую апранаюць, калі капаюць бульбу’ (Сцяшк. Сл.). Ітэратыў да паўзці́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адмацава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак., каго.
Зняць з уліку адкуль‑н. // Скасаваць прымацаванае. [Юра:] — І цяпер я прапаную адмацаваць, пакуль не позна, Толю ад Мішы, каб не мець у звяне лішняга двоечніка. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бяспе́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Якому не пагражае небяспека, надзейна ахаваны. // Які гарантуе бяспеку. [Сцяпан Захаравіч:] — Калі мы былі ўжо на бяспечнай вышыні, унізе затрашчалі зеніткі. Позна! Жычка.
2. Які не прыносіць шкоды; бясшкодны. Бяспечны сродак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
супако́іцца, -ко́юся, -ко́ішся, -ко́іцца; зак.
1. Стаць спакойным, не хвалявацца; перастаць шумець, пачаць весці сябе ціха.
С. пасля стрэсу.
Дзеці супакоіліся позна.
2. Задаволіцца дасягнутым, зробленым. перастаць турбавацца.
С. думаць пра кар’еру.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Аслабіць праяўленне чаго-н.; сціхнуць.
Зуб пад раніцу супакоіўся.
4. Стаць спакойным, нерухомым.
Мора супакоілася.
|| незак. супако́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. супакае́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
акале́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Змерзлы, моцна азяблы. Акалелыя пальцы. □ Акалелыя да касцей,.. [дзеці] позна вярталіся дамоў, і маці сваімі рукамі, сваім целам сагравала іх, здранцвелых і стомленых, і плакала... Чарнышэвіч.
2. Мёртвы, здохлы (часцей пра жывёлу).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазеляне́лы, ‑ая, ‑ае.
Пакрыты зялёнай цвіллю, мохам і пад. Пазелянелая страха. □ Па выслізганым вочапе ледзь гойдаецца драўлянае пазелянелае вядро. Шамякін. // З бледным, зямлістым колерам твару. На другі дзень бацька ўстаў позна, пазелянелы, пастарэлы, нібы вымачаны. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’яві́цца, з’яўлю́ся, з’я́вішся, з’я́віцца; зак.
1. Прыйсці куды-н. па выкліку, па якой-н. афіцыйнай неабходнасці.
З. ў час.
З. ў суд.
2. Прыйсці, прыбыць.
Дадому сын з’явіўся позна вечарам.
3. Узнікнуць, паказацца перад вачамі, паявіцца.
На небе з’явіліся першыя зоркі.
4. Узнікнуць, пачаць існаваць.
З’явілася новая думка.
5. Стаць, зрабіцца чым-н.
Прастуда з’явілася прычынай хваробы.
◊
З’явіцца на свет — нарадзіцца.
|| незак. з’яўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. з’яўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)