2) як анёл, чы́сты, няві́нны; бязьві́нны; до́бры й мі́лы
an angel woman — жанчы́на як анёл
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
КУЛЬМІНА́ЦЫЯ ў астраноміі, праходжанне свяціла праз нябесны мерыдыян пры бачным сутачным вярчэнні нябеснай сферы.
Адрозніваюць верхнюю К. (вышыня свяціла найбольшая) і ніжнюю (вышыня найменшая). У Паўн. паўшар’і Зямлі пры верхняй К. свяціла праходзіць паміж Паўн.полюсам свету і пунктам Поўдня; пры ніжняй — паміж Паўн. полюсам свету і пунктам Поўначы. Калі абедзве К. назіраюцца над гарызонтам, свяціла наз. незаходным (напр., сузор’е Вялікай Мядзведзіцы ў сярэдніх шыротах Паўн. паўшар’я Зямлі). На полюсах свяцілы рухаюцца паралельна гарызонту і іх вышыня застаецца аднолькавай.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кульміна́цыя
(фр. culmination < с.-лац. culminatio, ад лац. culmen, -minis = вяршыня)
1) момант найвышэйшага напружання, уздыму, развіцця чаго-н. (напр. к. падзей, к. драмы);
2) астр. праходжанне свяціла праз нябесны мерыдыян.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
чэле́ста
(іт. celesta, ад лац. caelestis = нябесны)
пласціначны ўдарна-клавішны музычны інструмент, які знешне нагадвае невялікае піяніна або фісгармонію; пры гранні на ім утварае прыемныя меладычныя гукі, падобныя на звон званочкаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Жу́пел ’гарачая смала’, ’пужала’ (ТСБМ). Рус., укр.жу́пел ’тс’, балг.уст.жу́пел ’сера’. Ст.-слав.жоупелъ, жоупьлъ ’сера’. Ст.-рус.жупелъ ’сера ці смала’. Ст.-рус.жупелъ ’сера ці смала’ < ст.-слав.жоупелъ, жоупьлъ ’сера’ (’нябесны агонь’, ’сродак пакут’) < ст.-в.-ням.swëbal, swëfal ’сера’, прычым ‑у‑ тлумачыцца з лац.sulfur ’сера’ ці яго адлюстравання ў рэтарам.zuorpel ’тс’, што звязана, магчыма, з роллю баварскай місіі ў стварэнні хрысціянскай літаратуры ў славян. Фасмер, 2, 67; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 298–299; Праабражэнскі, 1, 238; Саднік-Айцэтмюлер, Handwört., 341; Кіпарскі, Gemeinslav., 124.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мерыдыя́н
(лац. meridianus = паўднёвы)
уяўная лінія на паверхні зямнога шара, якая злучае абодва полюсы і ўсе пункты якой маюць аднолькавую даўгату;
нябесны м. — вялікі круг нябеснай сферы, які праходзіць праз зеніт і полюсы свету.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГАЛАВІ́Н Фёдар Аляксеевіч
(1650—10.8.1706),
расійскі дзярж. і ваен. дзеяч, дыпламат. Адмірал (1699), ген.-фельдмаршал (1700). Граф (1701). Паплечнік Пятра І. З дваранскага роду Галавіных. Склаў і падпісаў з Кітаем Нерчынскі дагавор 1689. Удзельнічаў у Азоўскіх паходах Пятра І (1695—96), камандаваў эскадрай (1695). З 1697 узначальваў Зброевую, Залатую і Сярэбраную палаты. Быў 2-м паслом Вялікага пасольства (1697—98) у краіны Зах. Еўропы. У 1698—99 узначальваў Ваенна-Марскі прыказ і Манетны двор, з 1700 — Пасольскі прыказ. Стварыў сістэму пастаянных рас. прадстаўніцтваў за мяжой. З 1701 кіраваў маскоўскай Навігацкай школай. Аўтар твора «Глобус нябесны» (выдадзены ў Амстэрдаме ў 1715).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Тверць ’цвёрдасць, зацвярдзенне’ (пух., Сл. ПЗБ), ст.-бел.тве́ржа ’крэпасць, цытадэль’ (Ст.-бел. лексікон). Параўн. укр.твердь ’гарт’, тве́рджа ’цвёрдасць; крэпасць’, рус.твердь ’цвёрдасць; крэпасць’, стараж.-рус.твьрдь ’нябесны звод; крэпасць’, польск.twierdz ’цвёрдасць’, старое ’крэпасць’, twierdza ’крэпасць’, в.-луж.twjerdź ’цвёрдасць; сухадол’, н.-луж.twarź ’цвёрдасць; сухадол; крэпасць’, чэш.tvrz, славац.tvrdz ’крэпасць’, балг.твърд ’цвёрдасць; крэпасць’, ст.-слав.тврьдь ’тс’. Дэрыват ад цвёрды (гл.), значэнне ’крэпасць’ лічыцца калькай лац.firmitās ’цвёрдасць; крэпасць, умацаванне’ або с.-в.-ням.vestenunge ’умацаванне, крэпасць’ (Фасмер, 4, 32). Хутчэй за ўсё, слова ўзнікла ў выніку дыстантнай дысіміляцыі з цвердзь (цьвердзь) ’усякая цвёрдая, моцная аснова’ (Ласт.), гл. Пра магчымасць запазычання формаў са значэннем ’крэпасць’ са стараславянскай гл. ЕСУМ, 5, 532.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АРМАГЕДО́Н
(грэч. Armagedōn),
паводле Бібліі месца збору сіл Сатаны для вырашальнай бітвы з Богам; у шырокім сэнсе — сімвал спрадвечнага процістаяння і апошняй бітвы Дабра са Злом. Такая ідэя выказана ў Старым запавеце, але тэрмін армагедон і канкрэтызаваны сюжэт належыць Адкрыццю св. Іаана Багаслова (Апакаліпсіс), паводле якога гэты паядынак павінен скончыцца перамогай Хрыста і Страшным судом, на якім канчаткова будзе вызначаны лёс усіх уваскрэслых: выратаваныя пойдуць у «нябесны Іерусалім», а недараваныя — у пекла. Ідэя армагедону ў рознай інтэрпрэтацыі падаецца некаторымі пратэстанцкімі канфесіямі (адвентыстамі, сведкамі Іеговы, Царквой уніфікацыі і інш.). Яна цесна звязана з хрысц, вучэннямі эсхаталогіі, прадвызначэння, хіліязму, а таксама з’яўляецца падставай для апалогіі ці абвяржэння канцэпцыі новай сусв. вайны, катастрофы і г.д.