се́йнер, ‑а, м.

Невялікае марское рыбалавецкае судна. [Будрыс:] — Сёння ў мяне быў капітан малога рыбалоўнага сейнера Іван Няпіпіва... Запарожскі казак. Караткевіч.

[Англ. seiner.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Казачы́на ’святочная світка’ (Гарэц., рэч., Маш.; Мат. Гом., Федар.), ’кажух’ (Мат. Гом.). Нельга аддзяліць ад укр. усх.-палес. козачіна, козачына, якое можа ўзыходзіць або да формы козакін (казакін) з ад’ідэацыяй да козак, што тлумачыць фанетыку і адаптацыю залежнага суфікса да слав. формы, або з вядомай некалькім мовам формы козак, казак ’адзенне’ з афармленнем па тыпу кажушына. На такую версію ўказвае ўкр. усх.-палес. козачка ў тым жа значэнні, бел. усх.-палес. казачок — памянш. да казак ’адзенне’, зах.-бран. казачка. Аб этымалогіі гл. казак, казакін.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сярдзю́к, сердзюка, м.

На Украіне ў 17–18 стст. — казак пешых палкоў, якія былі на поўным утрыманні гетманскага ўрада; ахоўнік гетмана.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эфе́с, ‑а, м.

Ручка халоднай зброі (шаблі, шпагі і пад.). — Падай сюды карабіны! — закрычаў казак і схапіўся за эфес шашкі. Лобан.

[Ад ням. Gefäß.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уда́лы

1. уда́чный;

у. перакла́д — уда́чный перево́д;

2. ло́вкий;

~лыя ру́кі — ло́вкие ру́ки;

3. удало́й, уда́лый; лихо́й;

у. каза́к — удало́й (уда́лый, лихо́й) каза́к;

4. хоро́ший, прекра́сный;

у. хло́пец — хоро́ший (прекра́сный) па́рень

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

імправіза́тар, ‑а, м.

Той, хто імправізуе, мае здольнасць імправізаваць. Выдатным імправізатарам і непераўзыдзенай расказчыцай народных апавяданняў і казак была прабабка паэта [М. Багдановіча]. Майхровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адраджа́льны, ‑ая, ‑ае.

Здольны адраджаць, аджыўляць. [Купала:] — А хіба «жывая вада» з нашых казак гэта не народная вера ў адраджальную сілу зямлі? Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ка́зачнік, ‑а, м.

Складальнік або расказчык казак (у 1 знач.). У народных казачнікаў і апавядальнікаў Я. Колас вучыўся вобразнасці і выразнасці мовы. Пшыркоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паліндро́м, ‑а, м.

Слова, выраз або сказ, якія маюць аднолькавы сэнс пры чытанні злева направа і справа налева. Напрыклад: бел. казак; руск. искать такси.

[Англ. palindrome.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ня́ньчын, ‑а.

Які мае адносіны да нянькі, належыць няньцы. Няньчына хустка. □ Да няньчыных казак далучыліся народныя песні і гульні — натуральная жывая сялянская паэзія. Шырма.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)