дзёру размоўнае | выказнік

Тое, што і драла, наўцёкі.

  • Яму што, схапіў ды д.

Даць (задаць) дзёру (размоўнае) — пабегчы наўцёкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

і, ды

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

Тай ’ды’: тай іде там ён возьме! (Растарг.). Параўн. укр. дыял. тай ’тс’, польск. дыял. taj ’ды, ды і’ (Варш. сл.). Спалучэнне злучніка та з і (ESSJ SG, 2, 633–634).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пагоршаць дзеяслоў | закончанае трыванне

Тое, што і пагоршыцца.

  • Было ліха ды пагоршала (прымаўка).
  • Хвораму пагоршала (безасабовая форма).

|| назоўнік: пагаршэнне і пагоршанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

прытым злучнік

Да таго ж, акрамя таго (ужыв. звычайна ў спалучэнні са злучнікамі «і», «ды», «а»).

  • Ён малавопытны і п. мяккахарактарны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

ску́ра, ‑ы ж.

1. Верхняе покрыва цела чалавека і жывёлы. І неяк адразу пацяплела на сэрцы ў Алёшкі — абсівераная скура рук гэтага чалавека была ў крапінках вугальнага пылу. Лынькоў. Скура на баках, грудзях і на спіне гарэла, здавалася папечанай, чужой. М. Ткачоў. Конь глянуў па.. [Ладымера] пудлівым зіркам, строс са скуры пацяруху і драпануў з двара. Чорны.

2. Вырабленая шкура жывёлы. Партфель з жоўтай скуры. □ Узяў дзед кусок скуры, так падэшвы на дзве, пагнуў-пагнуў яго ў руках і пытае: — Колькі за гэта? Колас.

3. (звычайна са словамі «свая», «уласная» і пад.) перан. Разм. Пра жыццё, існаванне, дабрабыт. [Саша:] — Што, свая скура даражэй? Новікаў. А былі і такія [хлопцы], што клапаціліся толькі аб сваёй скуры. Крапіва.

4. (звычайна з азначэннем). Разм. груб. Ужываецца як лаянка. — Я табе яшчэ ўпамянуся, стражніцкая твая скура, — гразіў услед Мікола. Крапіва.

•••

Гусіная скура — ссінелая скура, накрытая дробнымі пухіркамі, якія ўтвараюцца ад холаду ці ад хвалявання.

Вылазіць са скуры гл. вылазіць.

Заліць за скуру сала каму гл. заліць 1.

Зжарыць скуру гл. зжарыць.

Злупіць (садраць) скуру (дзве, тры скуры) гл. злупіць.

Лезці (вылузвацца) са скуры гл. лезці.

Лупіць скуру гл. лупіць.

Мароз на скуры ідзе (прайшоў, прабег) гл. мароз.

Мурашкі забегалі (бегаюць, пабеглі, пайшлі) па скуры гл. мурашка.

Паспытаць на сваёй скуры што гл. паспытаць.

Са скуры лузацца гл. лузацца.

Скура гарыць на кім — пра неспакойнага, залішне рухавага чалавека.

Скура ды косці — пра вельмі худога чалавека.

Скура свярбіць — пра няўрымслівага, гарэзлівага чалавека, звычайна падлетка, які быццам просіцца на пакаранне.

Ушыцца (убрацца, пусціцца) у сабачую скуру гл. ушыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

tribulation [ˌtrɪbjuˈleɪʃn] n. lit. го́ра, бяда́;

trials and tribulations го́ра ды выпрабава́нні

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Та 1 ’то’ злучнік (Сержп.; гродз., Нар. лекс.), та ’гэта’ (Ян.). Укр. та ’і; але’, стараж.-рус. та ’і; і, ды’, серб.-харв. та ’ды, так, от жа’, макед. та ’і, ды’, балг. та ’і, ды; таму, каб’, ст.-слав. та ’і, ды’. Відаць, стары дублет то (гл.), што ўзыходзіць да прасл. займенніка *tъ ’той’, роднаснага літ. tuojaũ, tuõj ’зараз, адразу, неадкладна’, грэч. τῶ ’тады, потым’; далей да хец. ta ’і’, ст.-інд. tāt ’у выніку чаго’ (Фасмер, 4, 5; ESSJ SG, 2, 627–631; Сной₁, 651; ЕСУМ, 5, 498). Адносна магчымай сувязі са злучнікам да ’ды’ (Бяльк.), ’ды, і; а потым, але’ (ТС) гл. Копечны, Этимология–1967, 26–27.

Та 2. Гл. тая.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перашко́да ж., прям., перен. препя́тствие ср., поме́ха; прегра́да;

прыро́дныя ~ды — есте́ственные препя́тствия;

пераадо́льваць ~ды — преодолева́ть прегра́ды;

рабі́ць ~ды — чини́ть препя́тствия (поме́хи)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

лу́да лу́да, -ды ж., палу́да, -ды ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)