Сахаві́лы ’драўляныя вілы для гною’ (ТС, Выг., Сл. Брэсц.), суховілкі ’тс’ (Жыв. сл.), ’вілкі з трыма зубамі’ (пін., Шатал.), ’палка з раздвоенымі канцамі’ (палес., Сл. ПЗБ), соховы́ла ’лапы драўлянай сахі, канцы якіх пераўтвараюцца ў ручкі’ (палес., Нар. лекс.). Беларуска-палеска-украінская ізалекса: параўн. укр. дыял., палес. сохові́ли ’драўляныя вілы для гною’ (Выгонная, Бел.-укр. ізал., 18). Да саха і вілы (гл.), першапачаткова, мабыць, саха, г. зн. палка з раздвоенымі канцамі, якая ўжывалася замест віл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Накале́снік ’воз (сена)’ (жытк., Мат. Гом.), рус. уральск. наколёсник ’невялікі воз (сена)’. Да калёсы ’воз’, параўн. каляснік ’воз (сена і інш.)’, літаральна ’колькі змяшчаецца на калёсы’, тая ж мадэль — навільнік ’колькасць чаго-небудзь, што змяшчаецца на вілы, можна ўзяць на вілы’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ража́няйка (рожаньяйко) ’кароткія вілы для перадачы снапоў’ (Нар. Гом.). Ад ражо́н (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ры́длі ’вілы з двума рагамі для гною’ (Сл. Гродз.). Да папярэдняга слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́блі ’вілкі з тупымі зубамі для насыпання бульбы’ (КЭС), ’вілы з густа пастаўленымі зубамі’ (Сцяшк.), укр. га́блі, ка́блі ’вілы з трыма зубамі’. Першакрыніцай з’яўляецца ням. Gabel ’тс’. Рудніцкі (778) прымае для ўкр. непасрэднае запазычанне з ням., а Шалудзька (Нім., 28) мяркуе пра пасрэдніцтва польск. gabel.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Набі́льнік, набыльнык ’пласт сена, які можна узяць на вілы’ (брэсц., Нар. лекс.). Гл. навільнік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рассахо́ра ’неахайная жанчына, распусцёха’ (Бяльк.). Няясна. Параўн. расоха (гл.) і сахор ’вілы на ўгнаенне’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́куль, прысл. і злучнік.
Разм. Тое, што і пакуль. А покуль тут свая ахова, — За зброю — вілы ды тапор. Астрэйка. Дымную печку палілі ўночы, аж покуль яна не чырванела ад жару. Асіпенка. Не застаўся родны дом Без гаспадара, Покуль конь і я з канём — Жыхары двара. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прычэ́п, ‑а, м.
Павозка, якая прычэпліваецца да самаходнага транспарту (трактара, грузавіка і пад.). За.. [трактарам] стаяў вялікі прычэп, на якім ляжалі дзесяткі тры ручных грабель, вілы. Хадкевіч. На гару, відаць, цяжка было ўзбірацца леспрамгасаўскім машынам з прычэпамі. Пташнікаў. За кожным камбайнам замацавана па два трактары з прычэпамі. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Крыжаві́лы ’жэрдкі, якімі прыціскаюць салому на вільчыку’ (Нар. сл.). Да крыж 1 (гл.) і вілы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)