эндага́мія, ‑і, ж.
Спец. Звычай першабытнага ладу, які дазваляў шлюб толькі паміж членамі адной грамадскай групы (племя, часам роду).
[Ад грэч. éndon — унутры і gámos — шлюб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ятвя́гі, ‑аў.
Адно з старажытных заходнябалцкіх плямён, якое да 13 ст. насяляла тэрыторыю паміж Нёманам і вярхоўямі ракі Нараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Маргоўніца, морго́ўніца ’межавая броўка паміж загонамі’ (ТС). Да морг 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Між 1, мі́жы, між‑ ’паміж, сярод’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Касп., Бяльк., Растарг., Янк. 2, ТС, Сл. ПЗБ; мядз., Жыв. сл.), ст.-бел. мижъ. Да меж, межы (гл.). Карскі (1, 187) разглядае пераход е > і як несапраўдны, які ўзнік таму, што прыназоўнік між, з’яўляючыся праклітыкай, страціў свой націск, у выніку чаго ‑е‑ звузілася і перайшло ў ‑і‑. Сюды ж шматлікія ўтварэнні з першай часткай між‑: міжсобі, міссобку, міжсобку ’паміж сабой’ (КЭС, Бяльк.; іўеў., Сцяшк. Сл.), міжакры́лы ’частка цела паміж лапаткамі’ (Касп.), міжсошша ’адлегласць паміж сохамі ў гумне’ (Бяльк.), міжывоч ’між вачэй’ (ТС), міжы́калядзь ’святы ад каляд да шчадрухі’ (Шат.), або з яго варыянтам міз‑: мізо́градак ’разора’ (жлоб., Мат. Гом.).
Між 2 ’мяжа паміж сялянскімі палямі’ (малар., Выг. дыс.). Генетычна да мяж́а (гл.). Адсутнасць канчатка: уплыў прыназоўніка між 1 ці працэс адваротны, як укр. миш > ми́ша ’мыш’?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Inter spem metumque suspensus
Хістацца/быць падвешаным паміж надзеяй і страхам.
Колеблющийся/подвешенный между надеждой и страхом.
бел. Ліпець на валаску.
рус. Висеть на волоске.
фр. Ne tenir qu’à un cheveu (Держаться только на волоске).
англ. To hang on a thread (Висеть на ниточке).
нем. An einem Haare hängen (Висеть на волоске). An einem seidenen/dünnem Faden hängen (Висеть на шёлковой/тонкой нити).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
барыто́н, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -у. Мужчынскі голас, сярэдні паміж басам і тэнарам,
2. -а. Спявак з такім голасам.
3. -а. Духавы або струнны музычны інструмент сярэдняга рэгістра і тэмбру.
|| прым. барыто́навы, -ая, -ае і барыто́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адро́зненне, -я, н.
1. Непадобнасць, розніца паміж кім-, чым-н., рыса, асаблівасць, якая робіць адметнымі прадмет, з’яву ад іншага прадмета, іншай з’явы.
Істотнае а.
Дыялектныя адрозненні.
2. Ужыв. ў некаторых выразах для абазначэння ўзнагароды, заахвочвання якой-н. дзейнасці.
Знакі адрознення (пра ордэны, медалі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
по́лудзень, -дня, мн. -дні, -дняў, м.
1. Тое, што і абед (у 2 знач.).
Узяць торбачку з полуднем.
2. Сярэдзіна дня, поўдзень.
Ужо мінула за п.
3. Лёгкая яда паміж абедам і вячэрай, падвячорак.
П. —у пяць гадзін.
|| прым. по́лудзенны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
поўнагало́ссе, -я, н.
У мовазнаўстве: наяўнасць у словах усходнеславянскіх моў у адрозненне ад іншых славянскіх моў спалучэнняў оро, оло, ере, еле паміж зычнымі, якія адпавядаюць стараславянскім ра, ла, ре, ле, напр.: рус. город, бел. горад, балгарскае град, чэшскае йгасі.
|| прым. поўнагало́сны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прабе́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Незапоўненае месца ў тэксце, прагал (паміж літарамі, словамі, радкамі).
Пакінуць п.
2. перан. Недахоп, недагляд.
П. у ведах.
|| прым. прабе́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
П. матэрыял (у друкарскім наборы: брусочкі для ўтварэння прамежкаў).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)