1. Некранутая, ніколі не араная, але прыгодная для апрацоўкі зямля. На ўзаранай і шчодра ўгноенай попелам цаліне закаласілася жыта, проса, авёс, ячмень.В. Вольскі.//Разм. Цалінныя землі, пераважна Сібіры і Казахстана, якія пачалі інтэнсіўна асвойвацца ў 50‑я гады 20 ст. Ідуць шафёры і шахцёры, Геолагі свідруюць горы, Гідролагі шукаюць брод, І кожнаму — па дваццаць год. А нашы дочкі і сыны нам пішуць пісьмы з цаліны.Грахоўскі.
2. Тое, што і цалік. Снежная цаліна. □ Праваднік вядзе іх [партызан] патаемнымі мясцінамі, дзе малапрыкметнай сцежкай, а дзе проста цаліной.Кулакоўскі.— Вось зайчык бег, — паказаў Косцік, калі яны звярнулі з дарогі на цаліну, у кусты.Брыль.
3.перан. Недаследаваная, нявывучаная справа, галіна чаго‑н. Аўтар [Карпаў У.] узняў вельмі важную і некранутую ў беларускай літаратуры цаліну горадабудаўніцтва.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ца́цкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Гуляць з кім‑, чым‑н.; забаўляцца. Дзіця цацкаецца з катом. Цацкацца з дзіцем. □ Аднаго разу сяляне знайшлі на полі прыгожую медную трубачку з бліскучай ручкай. Цацкаліся з ёю, пакуль яна зашыпела...Бядуля.// Займацца якой‑н. клапатной справай; марудна рабіць што‑н.; важдацца з чым‑н. Да самага вечара .. [Захар Зынга] цацкаўся з ёю [гармонню] — разглядаў, пробаваў галасы, браў акорды.Чорны.[Юлька] доўга з дрывамі не цацкалася.Карамазаў.// Многа займацца з кім‑н.; удзяляць каму‑н. шмат часу, увагі; няньчыцца. [Хаценчык:] — Мы занадта цацкаліся з .. [Кузьмой Шавойкам]. І самі ў гэтым вінаваты. Колькі разоў папракалі яго за п’янку, але ніколі не пакаралі сурова.Броўка.Шпакі не вельмі цацкаюцца з захопнікамі. Ткнуць аднаго-другога вострай дзюбай, дык з вераб’ёў у момант злятае ваяўнічы запал.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
kołek
koł|ek
м.
1. калок, калочак;
2. драўляны кручок;
samotny jak ~ek — адзін, як палец; адзін душою; як таполя сярод поля;
zawiesić co na ~ku — адкласці што на доўгі час; адкласці да святога ніколі;
język mi ~kiem staje — язык анямеў; мову адняло;
~ki komu ciosać na głowie — дакучаць, назаляць, дапякаць каму
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
now[naʊ]adv.
1. за́раз, цяпе́р
2. тады́, у той час/мо́мант (у апавяданні);
just now за́раз; то́лькі што;
from now on ад/з гэ́тага ча́су; надале́й, у дале́йшым;
up to now да гэ́тай пары́;
He was here just now. Ён толькі што быў тут.
3. :Now, you’ve broken it! Ну вось, ты і зламаў яго!
♦
(every) now and again/then ча́сам, час ад ча́су;
(it’s) now or never за́раз ці ніко́лі;
Now she’s cheerful, now she’s sad. Яна то вясёлая, то сумная;
Now then, what’s the matter? Ну, дык у чым справа?;
Now, now that’ll do. Ну, ну хопіць.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ду́раньмразм
1. Dúmmkopf m -(e)s, -köpfe; Tróttel m -s, -; Tölpel m -s, -; Schwáchkopf m; Dúmmlack m -(e)s, -e;
ён з ду́рняў ду́рань er ist ein áusgemachter [komplétter] Tróttel, er hat ein Brett vor dem Kopf;
◊ пакі́нуць каго-н у ду́рняхj-n zum Nárren hálten*;
п’я́ніца праспі́цца, а ду́рань ніко́лі ≅ als Ésel gebóren, als Ésel gestórben;
заста́цца ў ду́рнях mit lánger Náse ábziehen*, das Náchsehen háben;
ду́рань зако́наў не чыта́е, а свае́ ма́е für den Dúmmkopf gibt es kéine Gesétze;
стро́іць ду́рня sich dumm stéllen; den dúmmen Áugust máchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
жыццён Lében n -s, -;
жыццё чалаве́ка Ménschenleben n -s;
грама́дскае жыццё geséllschaftliches [öffentliches] Lében;
замо́жнае жыццё wóhlhabendes Lében, behágliches Lében, Wóhlleben n;
спра́ва ўсяго́ жыцця́ Lébenswerk n -(e)s;
сро́дкі да жыцця́ Existénzmittel pl, Míttel zum Lében;
кошт жыцця́эк Lébenshaltungskosten pl;
пазба́віць сябе́ жыцця́ sich (D) das Lében nehmen*;
ніко́лі ў жыцці́ nie im Lében;
не на жыццё, а на смерць auf Lében und Tod, auf Gedéih und Verdérb;
право́дзіць у жыццёetw. in die Tat úmsetzen, verwírklichen vt;
жыццю́ не ра́д(ы) séines Lébens nicht froh
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
града́
1. Вузкая паласа ці квадрат узаранай зямлі на агародзе, акружаны аімаль на глыбіню плуга разорамі, а на нізкім месцы канаўкамі (БРС). Тое ж гра́да (Жытк., Шчуч.).
2. Узвышша, прадаўгаваты ўзгорак сярод балота, паміж ручаёў, на лузе, які ніколі не заліваецца вадой (Глуск.Янк. II, Жытк., Лёзн., Маг.Лемц. Айк., Пух., Палессе Талст., Стол., Тур.).
3. Роўнае месца на лузе (Стол.).
4. Пясчаная каса на полі, у лесе (Жытк.).
□ ур. Града́ (высокая сенажаць сярод балота) каля в. Пруды Стаўбц., вул. Града́ ў в. Беражцы Жытк.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
бяско́нцы, ‑ая, ‑ае.
1. Бязмежны, бяскрайні, без канца і пачатку. Недзе ў бясконцым блакіце неба курлыкалі жураўлі.Гамолка.
2. Надзвычай доўгі, працяглы. Бясконцая прамова. Бясконцы шлях. Бясконцая ноч. □ [Вася:] — Я не спаў, добра памятаю, што не спаў, але сніў сны, бясконцыя, цяжкія, жудасныя.Шамякін.// Бесперапынны, няспынны. Бясконцым патокам у гумны Снапы залатыя плылі...Панчанка.// Які ніколі не канчаецца, не змаўкае, працяглы. З вышыні на зямлю лілася бясконцая песня нябачных жаваранкаў.Алешка.
3. Вельмі моцны, нязмерны па сіле праяўлення, па велічыні. У яго [Ляткоўскага] голасе была тая бясконцая радасць жыцця, якую толькі і можна выказаць песняй.Вітка.
4. Які маецца ў вялікай колькасці; шматлікі. Дзе б гэта магло быць? У Мінску? Ці ў адной з гэтых бясконцых вёсак, у якіх пабываў.. [Павел], крочачы па доўгіх франтавых дарогах?Васілёнак.Школа акуналася ў новае жыццё, поўнае бясконцых цікавых таямніц.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Не згадзіцца рабіць што‑н.; выказаць сваю нязгоду займацца чым‑н. Пасля сканчэння акадэміі Зіну і Ніну хацелі пакінуць у аспірантуры, але яны катэгарычна адмовіліся.Гурскі.Дзед Талаш і Нупрэй мелі ўсе падставы адмовіцца на сённяшні дзень ад разведкі мястэчка.Колас.// Не прыняць чаго‑н., адхіліць. Адмовіцца ад падарунка. □ [Дзед:] — А пра вас, малых, дык і гаварыць няма чаго, — ад салодкага вы ніколі не адмовіцеся.Рылько.
2. Парваць сувязі з роднымі, блізкімі; адрачыся. Але Паддубны не можа адмовіцца ад Ганны, адштурхнуць яе ад сябе, панесці цяжкую рану гэтаму блізкаму і дарагому чалавеку.Хромчанка.
3. Не прызнаць за сваё, не пацвердзіць чаго‑н. Адмовіцца ад сваіх абяцанняў. Адмовіцца ад подпісу.// Перастаць трымацца чаго‑н.; адступіцца ад чаго‑н. Адмовіцца ад веры. Адмовіцца ад сваіх поглядаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
друк1, ‑у, м.
1. Працэс вырабу друкаванай прадукцыі; друкаванне. Падрыхтаваць да друку рукапіс. Цэх каляровага друку. Кніга выйшла з друку. □ Міхась лічыцца сёння, на трэцяй змене, адказным за якасць друку.Брыль.
2. Друкаваныя літары, друкаваны тэкст; знешні выгляд, памер друкаванага тэксту. Уборысты друк. □ Адразу кідаецца ў вочы, што друк саматужны.Навуменка.
3. Галіна вытворчасці, якая вырабляе друкаваную прадукцыю; выдавецкая і друкарская справа. Работнікі друку. Органы друку.
4. Тое, што надрукавана, сукупнасць надрукаваных твораў. Перыядычны друк. Насценны друк. □ Пра Анатоля Аніхімоўскага яшчэ ніхто не пісаў, яго партрэта ніколі не было ў друку.Асіпенка.«А дні ідуць» — кніга, высока ацэненая друкам і па заслугах прынятая чытачом.Лужанін.
•••
Памылка друкугл. памылка.
[Ням. Druck.]
друк2, ‑а, м.
Разм. Сукаватая палка; тоўсты кій. Агародамі, нацянькі, беглі да нас, на расцяробы, мужчыны з друкамі.Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)