цвілы́, ‑ая, ‑ое.
1. Пакрыты цвіллю. Цвілы хлеб. Цвілы сыр. □ [Сымон] спыніўся перад старой хатай і зводдалеку бачыў, што ў ёй сцены патрухлелі і пагнілі, і стаяць мокрыя і цвілыя. Чорны. // перан. Разм. Нездаровы на выгляд, нядошлы (пра чалавека, жывёлу). З-за дрэў паказалася фурманка. Удвух сядзелі пораўні. У вясковым адзенні — тузаў лейцамі, падахвочваючы бегчы.. цвілую каняжыну. Крапіва. Пад вачамі ў Санькі сіне, нос выцягнуўся і завастрыўся, а сам ён, як кажа мая бабка, вельмі ж цвілы. Сяркоў. Дзяк належаў да тыпу людзей, якіх звычайна называюць цвілымі або сметанковымі. Колас.
2. Які патыхае цвіллю. Цвілы пах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чахарда́, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Гульня, у якой ігракі па чарзе скачуць цераз сваіх партнёраў, што стаяць сагнуўшыся ці на карачках. Маладыя жарабяткі не змаглі ўгнацца за дарослымі коньмі, таму спыніліся на раўнейшым месцы і давай гуляць у чахарду — пераскокваць адзін цераз другога. Рылько.
2. перан. Разм. Блытаніна, якая ўзнікае з-за пастаянных змен, перамяшчэнняў. І вось ідзе франтальная праверка: За тры гады ператрасаюцца паперкі! І часу не стае людзям для працы З-за гэткай чахарды. Валасевіч. Мора ўжо даўно не было, пачалася чахарда цеплыні і холаду. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
продо́лжиться працягну́цца, прадо́ўжыцца; (сохраниться, удержаться) пратрыма́цца, пратрыва́ць; (простоять) прастая́ць;
холода́ мо́гут продо́лжиться до ма́я халады́ мо́гуць прастая́ць (пратрыма́цца, пратрыва́ць) да ма́я;
э́то продо́лжится гэ́та праця́гнецца (прадо́ўжыцца, пратрыма́ецца, бу́дзе трыма́цца, пратрыва́е, бу́дзе трыва́ць, прастаі́ць, бу́дзе стая́ць, бу́дзе ісці́, бу́дзе ве́сціся, не спы́ніцца); см. продолжа́ться.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
aside
[əˈsaɪd]
1.
adv.
набо́к; убо́к; збо́ку
to put aside — адкла́сьці набо́к
Move the table aside — Адсу́нуць стол набо́к
to stand aside — стая́ць збо́ку
2.
n.
1) заўва́га, ска́заная напаўго́ласа
His low aside was overheard — Яго́ заўва́га, ска́заная напаўго́ласа, была́ ўсё ж пачу́тая
2) сло́вы, гаво́раныя акто́рам убо́к
•
- aside from
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
wáchen
vi
1) не спаць
2) (über A) назіра́ць (за кім-н., за чым-н.); стаяць на ва́рце (чаго-н.) ахо́ўваць, вартава́ць (што-н.)
bei éinem Kránken ~ — дзяжу́рыць каля́ пасце́лі хво́рага
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
head2 [hed] v.
1. (for) накіро́ўвацца, трыма́ць курс
2. узнача́льваць, кірава́ць
3. стая́ць напе́радзе, быць пе́ршым (у спісе, чарзе і да т.п.)
4. пачына́ць, быць загало́ўкам
5. забіва́ць/адбіва́ць мяч галаво́й (у футболе)
♦
be heading/headed for smth. накліка́ць (бяду), напро́швацца (на непрыемнасці)
head off [ˌhedˈɒf] phr. v.
1. паказа́ць пра́вільную даро́гу (каму-н.); накірава́ць у пра́вільным напра́мку (каго-н.)
2. прадухіля́ць, адхіля́ць; папярэ́джваць
head up [ˌhedˈʌp] phr. v. узнача́льваць, кірава́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
czub
м.
1. чуб; чупрына;
2. нос;
stać na ~ie statku — стаяць на носе карабля;
z ~em — з верхам (з каптуром; з коптурам);
mieć w ~ie — быць нападпітку; быць пад чаркай
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
состоя́ть несов.
1. (иметь в своём составе) склада́цца;
2. (заключаться) заключа́цца;
в чём состоя́т мои́ обя́занности? у чым заключа́юцца мае́ абавя́зкі?;
3. (кем, чем) з’яўля́цца, быць;
состоя́ть корреспонде́нтом газе́ты з’яўля́цца карэспандэ́нтам газе́ты;
4. (при ком, при чём, в должности) знахо́дзіцца;
состоя́ть при главнокома́ндующем знахо́дзіцца пры галоўнакама́ндуючым;
5. (быть, находиться в каком-л. состоянии, положении) знахо́дзіцца, быць; (на учёте — ещё) стая́ць;
состоя́ть в бра́ке знахо́дзіцца (быць) у шлю́бе;
состоя́ть под судо́м быць (знахо́дзіцца) пад судо́м;
состоя́ть на иждиве́нии быць (знахо́дзіцца) на ўтрыма́нні;
состоя́ть на учёте знахо́дзіцца (быць, стая́ць) на ўлі́ку.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Кон 1 ’месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі і г. д.)’ (ТСБМ), ’галоўнае месца дзеяння на пляцоўцы, на якім стаяць удзельнікі гульні’ (Нар. словатв.). Гл. кон 3.
Кон 2 ’гульня ў мяч’ (Ян.). Гл. кон 1.
Кон 3 ’чарга, лёс’ (Нас.). Укр. кін ’месца гульні’ і ’месца смяротнай кары’, рус. кон ’рад, чарга’, ’канец, мяжа, рубеж’, ст.-рус. конъ ’тс’, серб.-харв. ко̏н ’пачатак і канец’, ст.-чэш. kon ’канец’, н.-луж. kón ’тэрмін, момант’. Прасл. konъ зберагло рэфлексацыю толькі ў частцы славянскіх моў, у іншых яго выцесніла вытворнае konьcь. Разглядаемае слова знаходзіцца ў рэгулярных апафанічных адносінах з прасл. čęti (гл. пачаць). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 10, 195–196.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Па́сека, пасе́ка, па́сіэка, па́сіка, па́сяка ’поле на месцы расчышчанага лесу’ (ТСБМ, Нас., Шат., Сл. ПЗБ, Бес.), ’поле ў лесе’ (Выг.), ’невялікая купа дрэў або гай у полі (дубняк, алешнік)’ (ТС), ’месца, дзе нядаўна быў высечаны лес’ (Некр., Серб.), ’папялішча’ (Маш.), ’месца, дзе стаяць вуллі’ (ТСБМ, Грыг., Маш., Сл. ПЗБ). Укр. па́сіка, рус. па́сека, польск. pasieka, чэш. paseka. Прасл. po‑sěka, якое з po‑sěkti ’пасячы’ — першапачаткова ’высечаныя кусты, якія спальваліся, і на іх месцы рабілася поле’ (Махэк₂, 436), пазней і ’расчышчанае месца для вулляў’ (Праабражэнскі, 2, 26; Брукнер, 398; Фасмер, 3, 211). Сюды ж бяроз. па́сек ’пчаляр’ (Сл. ПЗБ). Больш падрабязна гл. таксама Мюллер (ZSl., 17, 1972 (1), 27), Каткоў (УЗ МОПИ, 341 (1969), 139).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)