абе́дзве (род., предл. абе́дзвюх, дат. абе́дзвюм, твор. абе́дзвюма) о́бе;

стаць ~вюма нага́мі — стать обе́ими нога́ми;

~вюма рука́мі ўхапі́цца — обе́ими рука́ми ухвати́ться;

палажы́ць на а. лапа́ткі — положи́ть на о́бе лопа́тки;

~вюма рука́мі падпіса́цца — (пад чым) обе́ими рука́ми подписа́ться (под чем);

кульга́ць на а. нагі́ — хрома́ть на о́бе ноги́;

~вюма рука́мі трыма́цца — обе́ими рука́ми держа́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

захіста́цца сов.

1. закача́ться, зашата́ться; заколеба́ться;

слуп ~та́ўся — столб закача́лся (зашата́лся);

зямля́ пад нага́мі ~та́лася — земля́ под нога́ми заколеба́лась;

ён ~та́ўся і ўпаў — он закача́лся (зашата́лся) и упа́л;

2. перен. (стать непрочным, неустойчивым) заколеба́ться, зашата́ться, пошатну́ться;

яго́ аўтарытэ́т ~та́ўся — его́ авторите́т пошатну́лся;

3. перен. (впасть в нерешительность) заколеба́ться;

су́ддзі ~та́ліся — су́дьи заколеба́лись

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вене́цI м.;

1. уст. вяно́к, -нка́ м.;

2. перен. завяршэ́нне, -ння ср., вяне́ц, -нца́ м.;

3. (царская корона) уст. каро́на, -ны ж., вяне́ц, -нца́ м.;

4. (церковный обряд венчания) вяне́ц, -нца́ м.;

5. (ореол вокруг светил) вяне́ц, -нца́ м., арэо́л, -лу м., ззя́нне, -ння ср., гало́ нескл., ср.;

идти́ под вене́ц ісці́ да шлю́бу.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бро́ситься в разн. знач. кі́нуцца;

бро́ситься в ата́ку кі́нуцца ў ата́ку;

бро́ситься в объя́тия кі́нуцца ў абды́мкі;

кровь бро́силась в го́лову кроў кі́нулася ў галаву́;

бро́ситься вперёд кі́нуцца напе́рад;

бро́ситься в сто́рону кі́нуцца ўбок;

бро́ситься на по́мощь кі́нуцца на дапамо́гу;

соба́ка бро́силась по́д ноги саба́ка кі́нуўся пад но́гі;

бро́ситься с обры́ва кі́нуцца з кру́чы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́пка в разн. знач. ша́пка, -кі ж.;

снять ша́пку зняць ша́пку;

напеча́тать статьи́ под о́бщей ша́пкой надрукава́ць арты́кулы пад агу́льнай ша́пкай;

на во́ре ша́пка гори́т погов. хто парася́ ўкраў, таму́ ўвушшу́ вішчы́ць;

по Се́ньке и ша́пка па Са́ўку ша́пка; які́ гаспада́р, такі́ і тава́р;

ша́пку лома́ть шапкава́ць, ша́пку здыма́ць;

ша́пка-невиди́мка фольк. ша́пка-невідзі́мка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Pauperior mendicissimo homine

Бяднейшы, як толькі мажліва (г. зн. бяднейшы за самага беднага чалавека).

Беднее, чем можно придумать (т. е. беднее самого бедного человека).

бел. Ані хлеба, ані ўкусіць чым. Голы як біч. Гол, асцёр і Богу працівен. Ні кала ні двара. Ні вала ні кала. Сем сёл, адзін вол.

рус. Беден как церковная мышь/крыса. Гол как соко́л/как осиновый кол. И гол, и наг, и без пояса. Ни кола ни двора. У него в амбаре и мыши перевелись. Ни уса, ни бороды, ни сохи, ни бороны. Ни на себе, ни под собою. В одном кармане пусто, в другом нет ничего.

фр. Il est chargé d’argent comme un crapaud de plume (Он нагружен/отягощён деньгами, как жаба перьями). Pauvre comme un rat d’église (Беден как церковная крыса).

англ. Poor as a church mouse (Беден как церковная мышь).

нем. Nackt und bloß wie ein gerupfter Hahn (Голый и обиженный как ощипанный петух).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

вопро́с м., в разн. знач. пыта́нне, -ння ср.; запыта́нне, -ння ср.;

национа́льный вопро́с нацыяна́льнае пыта́нне;

поста́вить вопро́с на обсужде́ние паста́віць пыта́нне на абмеркава́нне;

оста́вить вопро́с откры́тым пакі́нуць пыта́нне адкры́тым;

вопро́сы филосо́фии пыта́нні філасо́фіі;

задава́ть, зада́ть вопро́с задава́ць, зада́ць пыта́нне;

литерату́ра по э́тому вопро́су літарату́ра па гэтым пытанні;

отвеча́ть на вопро́с адка́зваць на пыта́нне (на запыта́нне);

вопро́с че́сти пыта́нне (спра́ва) чэ́сці (го́нару);

вопро́с вре́мени пыта́нне ча́су;

под (больши́м) вопро́сом (быть, остава́ться, находи́ться) пад вялікі́м сумне́ннем (быць, застава́цца, знахо́дзіцца);

поднима́ть, подня́ть вопро́с узніма́ць, узня́ць пыта́нне;

ста́вить под вопро́с (что) ста́віць пад пыта́нне (што);

что за вопро́с! зразуме́лая рэч!;

э́то совсе́м друго́й вопро́с гэ́та зусі́м і́ншая спра́ва (і́ншае пыта́нне);

вопро́с жи́зни и сме́рти пыта́нне жыцця́ і сме́рці;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

По́длы ’нізкі ў маральных адносінах; несумленны’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’шкодны (пра дзіця)’ (Сл. ПЗБ). Укр. пі́длий, рус. подлый, польск. podły, чэш., славац. podlý, славен. podel, серб.-харв. по̏дао, балг. по́дъл ’тс’. Паводле Станкевіча (Зб. тв., 1, 61), у беларускай мове ’барбарызм” замест нягодны. Прасл. *podьlъ, *podьlъjь ад *podъ (гл. под) і суф. ‑ьl‑, як у *svět‑ьl‑ъ (Чарных, 2, 49); першакрыніца ў польск. podły ’нізкі, подлы, дрэнны’, ’убогі’, дыял. і арх. ’дробны, нязначны’, ’просты, грубы, простанародны’ (параўн. рус. подлый ’халопскага паходжання; бедны’). Версія Шанскага і інш. (КЭСРЯ, 347) пра вытворчасць podły ад podlec, podlegać ’падпарадкоўвацца’ (гл. падлеглы) неімаверная як фармальна, гэтак і семантычна. Паводле іншай распаўсюджанай версіі, польск. podły — другаснае ўтварэнне ад прыметніка podlejszy ’абы-які, збочны, нізкага гатунку’, чэш. podlejší ’тс’, вытворнага ад podle, але зразуметага як форма параўнальнай ступені (Махэк, 467; Банькоўскі, 2, 660); развіццё значэння ’які знаходзіцца побач, з краю’ > ’другасны’ > ’дрэнны’, але гэтая версія пры ўсёй яе пераканаўчасці не вычэрпвае разнастайнасці гэтай лексічнай групы (гл. таксама Брукнер, 424; Праабражэнскі, 2, 87; БЕР, 5, 473). Шэраг лексем у славянскіх мовах (рус. подлёнок ’ніжняя галінка дрэва’, по́длина ’падкладка’, чэш. podlina, серб.-харв. pódla ’падшыўка ў спадніцы’) сведчаць пра паходжанне прасл. *podьlъjь ад *podъ ’ніз, аснова’ (Варбат, Этимология–1994–1996, 283–286). Параўн., аднак, па́длы (па́длый) рус. ’падший’ і ’нізкі ў маральным плане’ (Нас.), што магло быць зыходным для подлый, дзе адбылася фанетычная і семантычная змена (пеяратывізацыя), і адкуль гэтая форма распаўсюдзілася ў іншых славянскіх мовах (Цыхун, Супр. чыт. III, 129). Вытворнае по́длость ’подласць’ (ТС), по́дласць ’тс’ (Бяльк.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ніз (род. ні́зу) м.

1. низ;

у са́мым ні́зе — в са́мом низу́;

ніз до́ма цагля́ны — низ до́ма кирпи́чный;

падлажы́ць пад н. — подложи́ть под низ;

2. только мн., см. нізы́;

не адрыва́цца ад нізо́ў — не отрыва́ться от низо́в;

нізы́ ў яго гуча́ць дрэ́ннамуз. низы́ у него́ звуча́т пло́хо;

з ве́рху да ні́зу — све́рху до́низу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дуб м.

1. (род. ду́ба) дуб;

стогадо́вы д. — столе́тний дуб;

2. (о древесине и собир.) (род. ду́бу) дуб;

3. (род. ду́ба) (лодка) дуб;

ко́ркавы д. — про́бковый дуб;

даць ду́бапрост. сыгра́ть в я́щик; отда́ть концы́; окочу́риться;

свіння́ пад ~бам — свинья́ под ду́бом;

д. ду́бам — болва́н болва́ном;

пле́сці з ду́ба ве́цце; пле́сці смаляно́га ду́ба — городи́ть околе́сицу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)