1. Аддзяліць, ударыўшы з размаху чым‑н. вострым. Вайна і яшчэ адну пакінула адмеціну: на левай руцэ.. [у Сцяпана] не хапала двух апошніх пальцаў — адсекла снарадам.Ракітны.[Агей:] — Куды ж без зямлі мне, няма мне тады ходу ў жыцці... лепш рукі мне адсекчы, чым без зямлі быць.Галавач.//перан. Рашуча пазбавіцца чаго‑н., парваць сувязь з чым‑н. [Каваль:] — Не куру. [Хлопец:] — Зусім? — Кінуў. — Ну, малайчына. А я сабе сказаў: да Першага мая, а там — адсяку.Савіцкі.
2.Зак.да адсякаць (у 2, 3 знач.).
3. Адказаць, сказаць у рэзкай, катэгарычнай форме. А машыніст на ўсе пагрозы нібы адсек: — Не павязу!Дудар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
госцьм., го́сцяж. Gast m -(e)s, Gäste; Gástdelegierte (sub) m, f -n, -n (на з’ездзеі г. д.);
у я́касці го́сця als Gast;
у нас го́сці wir háben Besúch;
сустрака́ць гасце́й Besúch empfángen*;
запраша́ць гасце́й Gäste éinladen*;
ісці́ ў го́сціj-n besúchen;
быць у гасця́х zu Besúch [zu Gast] sein;
◊
у гасця́х до́бра, а до́ма лепш ob Ósten, ob Wésten, zu Haus isťs am bésten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
niż, ~u
Iм.
1. нізоўе; нізіна;
2. дэпрэсія; зона нізкага ціску;
niż barometryczny — бараметрычная дэпрэсія; бараметрычны мінімум; цыклон
II
чым; як;
lepiej późno niż nigdy — лепш позна, як (чым) ніколі;
jesteś starszy niż ja — ты старэйшы за мяне
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ЗЕ́МСКІЯ ШКО́ЛЫ,
пачатковыя сельскія школы ў Рас. імперыі; засноўваліся пасля земскай рэформы 1864 і ўтрымліваліся на сродкі земстваў. Працавалі па планах і праграмах Мін-ванар. асветы. Былі аднакласныя, пераважна з 3-гадовым навучаннем (1 настаўнік), і двухкласныя з 4-гадовым навучаннем (2 настаўнікі). У канцы 19 ст. тэрмін навучання ў многіх аднакласных З.ш. быў павялічаны да 4 гадоў, у двухкласных — да 5—6 гадоў. Выкладаліся: Закон Божы, чытанне, пісьмо, арыфметыка, спевы; у некат. даваліся звесткі па прыродазнаўстве, геаграфіі, гісторыі. У параўнанні з міністэрскімі і царкоўнапрыходскімі школамі ў З.ш. была лепш арганізавана навучальна-выхаваўчая работа, пры асобных былі б-кі, «начлежныя прытулкі» для дзяцей з аддаленых вёсак, гарачае харчаванне. Адыгралі значную ролю ў пашырэнні пісьменнасці сярод сялян. Ва ўсх.ч. Беларусі З.ш. пачалі адкрывацца з 1907. У 1911 у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях іх было 373. У 1918 рэарганізаваны ў прац. школы.
Літ.:
Звягинцев Е.А. Полвека земской деятельности по народному образованию. 2 изд. М., 1917;
Асвета і педагагічная думка ў Беларусі: Са старажытных часоў да 1917 г.Мн., 1985. С. 370—374;
Мяцельскі М.С. Земствы і школа на Беларусі (1903—1917) // Пач. школа. 1992. № 4.
как вы себя́ чу́вствуете?(вопрос о состоянии здоровья) як вы сябе́ пачува́еце (адчува́еце)?, як вы пачува́ецеся?, як вы ма́ецеся?;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Melior est consulta tarditas, quam temeraria celeritas
Лепш разумная павольнасць, чым безразважлівая хуткасць.
Лучше разумная медлительность, чем безрассудная быстрота.
бел. Спехам нарабіў смеху. Хто спяшыць, той і спатыкаецца. Па волі едучы, далей будзеш. Памалу едзеш ‒ далей заедзеш.
рус. Не переведя духу, дальше ворот не добежишь. Лучше идти, да присаживаться в пути, чем бежать, да лежать. Вскачь землю не пашут.
фр. Qui va doucement va loin (Кто едет тихо, далеко едет).
англ. Haste makes waste (Торопливость ведёт к ущербу). Fool’s haste is no speed (Поспешность дурака ‒ не скорость).
нем. Der Eilige wirkt komisch (Кто спешит, выглядит комично). Wer zu sehr eilt, wird langsam fertig (Кто очень спешит, будет готов не скоро).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ата́ва ’маладая трава, якая вырасла на месцы скошанай у той жа год’. Рус., укр., балг.отава, серб.-харв.о̀тава, польск.otawa, чэш., славац., славен.otava, в.-луж.wotawa ’тс’. Праслав.*otava выводзяць звычайна ад дзеяслова *otyti ’растлусцець, вырасці’ (ад *tyti), адкуль (з аблаўтам) *otaviti ’заставіць расці’ і далей — *otava (як слава пры слыць, забава пры забыць). Параўн. ст.-чэш.otaviti sě ’акрыяць’, сучаснае чэш.zotaviti ’асвяжыць, даць сілу’. Іначай Махэк, 345: *ot‑aviti sę ’зноў з’явіцца’, што семантычна лепш супастаўляецца з чэш.otavče ’асенняе куранё’ і ўказанымі значэннямі, аднак сустракаецца з пэўнымі фанетычнымі цяжкасцямі і патрабуе ўдакладненняў у рэканструкцыі семантыкі прэфікса *оt‑ (па балтыйскаму ўзору). Махэк₂ (422) прызнаў гэту этымалогію памылковай. Голуб-Копечны лічаць асноўным ot‑ ’зноў’, а ‑ava суфіксальным. Параўнанне з літ.atólas атава’ і іншымі балтыйскімі формамі, зробленае Міклашычам і падтрыманае Траўтманам, 16, выклікала пярэчанні Эндзеліна (Мюленбах-Эндзелін, 1, 149), які тлумачыў балтыйскае слова іначай (параўн. Фрэнкель, 22). Вывядзенне слова з цюрк.от ’трава’ (Міклашыч, 228; Дзмітрыеў, Строй, 541; Курс суч., 161) выклікае пярэчанні. Супрун, Зб. Крымскаму, 128–129.