лепш, прысл.
1.
Выш. ст. да прыслоўя добра. Вучыцца л. за іншых.
2. у знач. вык., каму. Аб паляпшэнні стану хворага.
Хвораму стала л.
3. у знач. часц. Служыць для ўзмацнення просьбы, парады і пад.
Пойдзем л. дамоў.
Л. цярпець самому, чым бяду зрабіць другому (прыказка).
◊
Лепш (і) не трэба (разм.) — ужыв. для абазначэння высокай, найвышэйшай ступені чаго-н.
Лепш позна, як (чым) ніколі — ужыв. як апраўданне пры запозненым выкананні чаго-н.
Лепш сказаць (у знач. пабочн. сл.) — дакладней, праўдзівей кажучы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
лепш нареч. сравнит. ст. лу́чше, полу́чше;
◊ тым л. — тем лу́чше;
як мага́ л. — как мо́жно лу́чше;
л. за ўсё — лу́чше всего́;
л. не трэ́ба — лу́чше не на́до;
л. по́зна, як ніко́лі — посл. лу́чше по́здно, чем никогда́;
у гасця́х до́бра, а до́ма л. — посл. в гостя́х хорошо́, а до́ма лу́чше;
л. благі́ мір, чым до́брая сва́рка — посл. худо́й мир лу́чше до́брой ссо́ры;
л. сіні́ца ў рука́х, чым жураве́ль у не́бе — посл. лу́чше сини́ца в рука́х, чем жура́вль в не́бе;
л. з разу́мным згубі́ць, чым з ду́рнем знайсці́ — посл. лу́чше с у́мным потеря́ть, чем с глу́пым найти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
лепш, прысл.
1. Выш. ст. да прысл. добра. Здала .. [Аленка] экзамен не толькі лепш за вучняў свае школы, — з усіх школ .. выдзелілася яна сваімі здольнасцямі. Колас. Лепш позна, чым ніколі. Прыказка.
2. безас. у знач. вык., каму. Аб паляпшэнні стану хворага. Часам гаспадыні бывае лепш. Тады яна злазіць з печы, адкрывае каваныя скрыні, выцягвае адтуль свае уборы, пасцілкі, коўдры, ручнікі, абрусы. Асіпенка.
3. у знач. часціцы. Ужываецца для падкрэслівання важнасці значэння якога‑н. дзеяння; служыць для ўзмацнення просьбы, парады і пад. [Міколка:] — Лепш скажы мне вось, дзед, дзе цяпер мой бацька. Лынькоў. [Андрэй:] — Не падпірай ты, чалавеча, таго, што згніло, бо яно ўсё роўна ўпадзе. Зрабі лепш новы плот. Якімовіч.
•••
Лепш (і) не трэба — ужываецца для абазначэння высокай, найвышэйшай ступені чаго‑н. Зажыў цяпер бедны брат лепш не трэба. Якімовіч.
Лепш сказаць (у знач. пабочн.) гл. сказаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лепш
1. (выш. ст ад добра) bésser, um so bésser;
як мо́жна лепш so gut wie möglich, béstmöglich;
2. у знач вык líeber;
лепш за ўсе am bésten;
лепш не пыта́йся frag líeber nicht;
адзі́н ро́зум до́бра, а два лепш vier Áugen séhen mehr als zwei;
лепш не трэ́ба! líeber nicht!;
◊ лепш по́зна, чым ні́ко́лі bésser spät als nie
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ле́пей, прысл. (разм.).
Тое, што і лепш.
У гасцях добра, а дома л. (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
непераўзы́дзены, -ая, -ае.
Такі, што нельга пераўзысці, зрабіць лепш.
Н. твор мастацтва.
|| наз. непераўзы́дзенасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дальназо́ркі, -ая, -ае.
Які бачыць аддаленыя прадметы лепш, чым блізкія.
Д. чалавек.
|| наз. дальназо́ркасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пададзе́цца, -дзе́нуся, -дзе́нешся, -дзе́нецца; зак. (разм.).
Адзецца лепш, чым звычайна.
Дзяўчаты пададзеліся.
|| незак. пададзява́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
крамзо́ліць, -лю, -ліш, -ліць; незак. (разм.).
Няўмела, неакуратна пісаць; крэмзаць.
Калі абы-як к., дык лепш не псаваць паперу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ляўша́, -ы́, Т -о́й (-о́ю), мн. -ы́, -о́й, м. і ж.
Той, хто валодае левай рукой лепш, чым правай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)