◎ Пашалы́гаць ’пачыкільгаць’ (ашм., Сцяшк. Сл.). Відаць, гукапераймальнае. Магчыма, звязана з прасл. čblgati ’поўзаць’ (праз польск. czołgać się ’тс’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
czołgać się
czołga|ć się
незак. поўзаць; паўзці;
~jąc się — паўзком;
~ć się przed kim — поўзаць перад кім; прыніжацца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Рачкава́ць ’працаваць, стоячы ракам’ (Некр.), ’нахіліўшыся, выконваць якую-небудзь работу’ (бярэз., Сл. ПЗБ), ’рабіць, не разгінаючыся доўгі час’ (Жд. 1), ’цяжка працаваць’ (Мат. Гом.), рачкова́ць ’рабіць сагнуўшыся; поўзаць ракам, стаяць на карачках’ (ТС), параўн. укр. рачкува́ти ’поўзаць на карачках’, польск. raczkować ’тс’, рачко́м ’поўзаючы як рак, на карачках’ (Нас.), ра́чкі ’тс’ (Ян.), гл. рак 1, ракам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
pełznąć
незак.
1. паўзці; поўзаць;
2. ліняць, блякнуць, аблазіць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
creep2 [kri:p] v. (crept)
1. (up) падкра́двацца, падкрада́цца; непрыкме́тна надыхо́дзіць/набліжа́цца (пра час, узрост)
2. по́ўзаць, паўзці́
3. ле́дзьве но́гі перастаўля́ць (пра старых і хворых)
4. сла́цца, ві́цца (пра расліны)
5. infml по́ўзаць, рабале́пстваваць, нізкапакло́ннічаць;
creep into smb.’s favour уце́рціся ў не́чую ла́ску
6. адчу́ць мура́шкі па це́ле; скалану́цца, здрыгану́цца, задрыжа́ць (ад страху, агіды)
creep in [ˌkri:pˈɪn] phr. v. упаўза́ць; пракра́двацца, пракрада́цца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ело́зить несов., прост., обл.
1. (ползать) по́ўзаць, ла́зіць;
2. (вертеться, суетиться) со́ўгацца, круці́цца, мітусі́цца;
3. (возить, тереть чем по чему-л.) со́ўгаць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Мурава́ць, мурова́ць ’поўзаць, заседжваць (аб мухах, мурашках)’ (ТС). Да ⁺мур (магчыма, паўн.-прасл. murъ): рус. варон. мур ’цвіль’, чэш. mour, славац. múr ’вугальны пыл, сажа’. І.‑е. адпаведнікі: літ. máuras ’бруд, гразь’, арм. mrur ’тс’, літ. mùrti ’намакаць’, mùrdyti ’пэцкаць’, лат. murît ’тс’ (Махэк₂, 377; Фасмер, 3, 10–11).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лэндаць ’хадзіць без справы’ (ваўк.), лэндзіць ’гаварыць абы-што’ (астрав.), лэндало ’балбатун’ (свісл., Сцяшк. Сл.). Дзеясловы пры ад’ідэацыі лындаць (гл.) запазычаны з польск., параўн. падгальск. lędzić ’жабраваць, прасіць’, галіцк. łandzić ’з плачам шукаць, прасіць’, якія разам з landzić, lamdzić, lamdać узыходзяць да ням. дыял. landern, ländern, lendern ’бадзяцца’, ’павольна поўзаць, хадзіць’ (Слаўскі, 4, 46). Гл. таксама ла́нда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ла́зіць 1, ла́зіті, ла́зыты ’поўзаць’ (Нас., Яруш., ТСБМ), ’чапляючыся, узбірацца ўверх або апускацца ўніз’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Касп., Яруш.), ’хадзіць, снаваць’, ’прабірацца скрытна, паўзком, сагнуўшыся і вяртацца назад’, ’шукаць, намацваць, забіраючыся рукою ў што-небудзь’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах.). Укр. лазити, рус. лазить, ст.-рус., ст.-бел. лазити, польск. łazić, н.-луж. lazyś, в.-луж. łazyć, ст.-чэш. laziti, мар. łaziť, славац. laziť, славен. láziti, серб.-харв. ла̏зити, макед. лази, балг. лазя, ст.-слав. лазити. Прасл. laziti, lazjǫ ’поўзаць, паволі пасоўвацца ўверх пры дапамозе рук’. Ітэратыўны дзеяслоў да ле́зці (гл.). Сюды ж: лазам лезці ’настойліва лезці’ (Шат.).
Ла́зіць 2 пчол ’падразаць мёд у пчол’ (Гарэц., Нас., Др.-Падб.) — у выніку семантычнага пераносу з лаз́іць 1 ’узбірацца ўверх (на дрэва) да борці’ > ’выбіраць мёд з яе’. Да ле́зці (гл.). Сюды ж лазенне ’выбіранне мёду з борцей’ (Нас.), лажаны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Gyrat rependo prius infans quam gradiendo
Дзіця павінна поўзаць перш, чым пачне хадзіць.
Ребёнок должен ползать прежде, чем начнёт ходить.
бел. Не пастаяўшы на парозе, не сядзеш у кут.
рус. Всему своё время. Всякому овощу своё время. Не всё сразу. Всему свой черёд.
фр. Tout a son temps (Всему своё время).
англ. A child must first creep, then go (Ребёнок должен сначала научиться ползать, а потом ходить).
нем. Jedes Ding hat seine Zeit (Каждой вещи своё время).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)