по́ўзаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
Тое, што і паўзці (у 1 і 2 знач.), але абазначае дзеянне, якое адбываецца не ў адзін час, не за адзін прыём ці не ў адным напрамку.
П. па траве.
П. перад кім-н. (перан.: прыніжацца).
|| наз. по́ўзанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́ўзаць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
по́ўзаю |
по́ўзаем |
| 2-я ас. |
по́ўзаеш |
по́ўзаеце |
| 3-я ас. |
по́ўзае |
по́ўзаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
по́ўзаў |
по́ўзалі |
| ж. |
по́ўзала |
| н. |
по́ўзала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
по́ўзай |
по́ўзайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
по́ўзаючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
поўзаць несов.
1. по́лзать;
мура́шкі ~заюць па дрэ́ве — муравьи́ по́лзают по де́реву;
п. на кара́чках — по́лзать на четвере́ньках;
2. перен. (унижаться) по́лзать, пресмыка́ться;
◊ п. на кале́нях — (перад кім) по́лзать на коле́нях (перед кем)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́ўзаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Тое, што і паўзці (у 1–3 знач.), з той розніцай, што поўзаць абазначае рух, які паўтараецца і адбываецца ў розны час і ў розных напрамках. Хлопцы зноў пачалі поўзаць па зямлі, прыглядацца да кожнага кусціка. Курто. [Гунава] назіраў за чырвонымі, дробнымі жучкамі, што поўзалі па шурпатай кары каштана. Самуйлёнак. / у перан. ужыв. Ніводнай жывой істоты на полі, калі не лічыць адзінага трактара, што поўзаў удалечыні, на схіле ўзгорка. Шамякін.
2. перан. Разм. Уніжацца, нізкапаклоннічаць перад кім‑н. [Багуцкі:] — Не прычакаць ім, гадам, каб мы поўзалі перад імі! Лынькоў.
•••
Поўзаць на каленях перад кім — прасіць, маліць каго‑н. аб чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́ўзаць, по́ўзць ’паўзці’ (Нас., Касп., ТС, Бяльк.), ’качацца на зямлі (пра карову)’, ’доўга, позна бадзяцца’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел. ползати. Сюды ж по́ўзанка ’спадніца, якую апранаюць, калі капаюць бульбу’ (Сцяшк. Сл.). Ітэратыў да паўзці́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запо́ўзаць, -аю, -аеш, -ае; зак.
Пачаць поўзаць.
Мурашкі запоўзалі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́лзать несов. по́ўзаць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прылаўчы́цца, -чу́ся, -чы́шся, -чы́цца; -чы́мся, -чыце́ся, -ча́цца; зак. (разм.).
Злаўчыцца, прыстасавацца.
П. поўзаць па-пластунску.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адпо́ўзаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Скончыць поўзаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запо́ўзаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пачаць поўзаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)