по́мпа 1, ‑ы, ж.
Прыстасаванне, якім пампуюць вадкасць або газ; насос. Матор помпы ўключаны, шланг укідаюць у студню, і вось — струмень вады, ператвораны ў страшную сілу, уразаецца ў полымя... Брыль.
по́мпа 2,
Непраўдзівая, паказная пышнасць. [Слаўка:] — Навошта ўся гэтая помпа, з якой вы праводзіце нарады камандзіраў партызанскіх груп? Новікаў. Адкрыццё бальніцы ў свой час адбывалася з вялікай помпай, аб ім многа пісалі. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́мпа 1 ’прыстасаванне для пампавання; насос’ (ТСБМ, Касп., Сл. ПЗБ). З польск. pompa ’тс’ < франц. pompe ’тс’, якое, магчыма, з ісп., партуг. bomba ’тс’, гукапераймальнае (БЕР, 5, 513), лац. bombus ’гудзенне, шум’ < грэч. βόμβοξ ’тс’, параўн. бомба (гл.).
По́мпа 2 ’паказная пышнасць’ (ТСБМ), ’пыха, гонар’ (Нас.). З польск. (Булыка, Запазыч.) або непасрэдна з лац. pompa ’урачыстае шэсце; пышнасць’ < грэч. πομπή ’пасылка, суправаджэнне, урачыстае шэсце’ ад πομπεύω ’суправаджаць, урачыста несці, важна ісці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́мпа I ж. насо́с м., по́мпа
по́мпа II ж. (пышность) по́мпа;
рабі́ць што-не́будзь з ~пай — де́лать что́-л. с по́мпой
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стэнд, ‑а, М ‑дзе, м.
1. Шчыт для экспанатаў, картаграм і пад. Стэнды выстаўкі. □ [Віталія:] — Будзе дваццацігоддзе Перамогі — стэнд герояў зробім, цябе, мама, — на першае месца. Шамякін. Глядзяць са стэндаў паважаныя людзі — былыя выхаванцы універсітэта. Шахавец.
2. Спецыяльная ўстаноўка для зборкі і выпрабавання машын. Выпрабавальны стэнд. □ Уладзімір Русак рэгулюе дызельны паліўны насос на стэндзе паліўнай апаратуры. «Маладосць».
3. Спецыяльна абсталяванае месца для спартыўнай і вучэбнай стральбы шротам па мішэнях — талерачках. Спаборніцтвы на стэндзе.
[Англ. stand.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усмакта́ць сов. всоса́ть, впита́ть, втяну́ть; поглоти́ть;
по́мпа з вадо́й ~та́ла пясо́к — насо́с с водо́й всоса́л (втяну́л) песо́к;
зямля́ ўсмакта́ла ві́льгаць — земля́ всоса́ла (впита́ла) вла́гу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
туры́ць, туру, турыш, турыць; незак., каго-што.
Разм.
1. Гнаць, праганяць. Дружна хлопцы тураць Ворага за Тураў. Пушча. Два дыпломы, два значкі — Два закончыў інстытуты. Працаваць жа спец такі Лічыць горшаю пакутай. Дзе б ён толькі ні рабіў — Адусюль мятлою тураць. Маеўскі. // Паганяць, падганяць. — Я каня гэтак турыў, гнаў гэтак, — гаварыў маладзейшы [хлопец], з нейкаю як бы крыўдаю ў голасе. Чорны.
2. Несці, везці што‑н. вельмі грузнае, грувасткае. Наперадзе насос, за ім жа бочкі тураць. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сос 1 ‘шаша’ (Сл. Брэс.; драг., Сл. ПЗБ). З польск. szosa з асіміляцыяй ш — с > с — с і стратай канцавога галоснага. Сюды ж сош ‘тс’ (Скарбы; кам., Жыв. сл.) з метатэзай зычных, параўн. таксама со́ша ‘тс’ (Ян.).
Сос 2 ‘нагар, смала з цыбука ў люльцы’ (ТСБМ, Варл.; брасл., астрав., лаг., швянч., воран., шальч., Сл. ПЗБ; Скарбы). Дэвербатыў ад ссаць ‘смактаць’, параўн. насос 2 ‘тс’ (гл.).
Сос 3 ‘соус, падліўка’ (Ласт.), ‘вадкая частка стравы’ (навагр., Жыв. сл.), ‘мачанка’ (Сцяшк.). З польск. sos ‘соус’, запазычанага з заходнееўрапейскіх моў, параўн. ням. Sosse ‘тс’, франц. sause ‘тс’. Гл. соус.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́сляный
1. ма́слены;
2. (относящийся к растительному маслу) але́йны;
ма́сляные кра́ски але́йныя фа́рбы;
ма́сляная жи́вопись але́йны жы́вапіс;
ма́сляный портре́т але́йны партрэ́т;
3. (жирный) ма́слены;
ма́сляное пятно́ ма́сленая пля́ма;
4. техн. ма́слены;
ма́сляный выключа́тель ма́слены выключа́льнік;
ма́сляный насо́с ма́сленая по́мпа;
ма́сляная ла́мпа ма́сленая ля́мпа.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паве́траны в разн. знач. возду́шный;
~ная по́мпа — возду́шный насо́с;
п. флот — возду́шный флот;
○ ~ная трыво́га — возду́шная трево́га;
~ныя ва́нны — возду́шные ва́нны;
~ная я́ма — возду́шная я́ма;
п. мост — возду́шный мост;
п. шар — возду́шный шар;
~ная паду́шка — возду́шная поду́шка;
◊ ~ныя за́мкі — возду́шные за́мки;
п. пацалу́нак — возду́шный поцелу́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
возду́шный
1. в разн. знач. паве́траны;
возду́шный флот паве́траны флот;
возду́шный насо́с паве́траная по́мпа;
возду́шный кора́бль паве́траны карабе́ль;
возду́шная трево́га паве́траная трыво́га;
возду́шная поду́шка паве́траная паду́шка;
возду́шный деса́нт паве́траны дэса́нт;
2. перен. (лёгкий) лёгкі;
возду́шное пла́тье лёгкая суке́нка;
◊
возду́шный поцелу́й паве́траны пацалу́нак;
возду́шные за́мки паве́траныя за́мкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)