бзы́нкаць, ‑ае; незак.

Разм. Тое, што і бзыкаць (пра насякомых). З паўгадзіны ў хаце было так ціха, што чуваць было, як бзынкалі мухі. Гартны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Ну́жа ’недахоп харчоў; патрэба’ (Нас.), ’галеча’ (Яруш.), ’сум’ (пін., Сл. ПЗБ), ’мухі (наогул насякомыя)’ (Ян.; Мат. Гом.), ’шасціножкі (камары, мошкі, сляпні, авалы, зыкі, мухі)’: Улетку нужа тавар эаедае (Некр.), сюды ж таксама нюжа ’галеча; рой мошак’ (Сержп., Грам.), укр. ну́жа ’вошы; мухі’, рус. ну́жа ’галеча, беднасць; неабходнасць; прымус; сверб’, польск. nędza ’галеча, бяда’, чэш. nouze ’тс’, славац. nudzą ’тс’, в.- і. н.-луж. nuza ’тс’, славен. nüja ’неабходнасць, патрэба’, серб.-харв. нржда ’тс’, макед. нужда ’тс’, балг. нужда ’тс’, ст.-слав. ноуѫда ’тс’. Прасл. *nudja ’патрэба, неабходнасць’ ад *nuditi, гл. нудзіць (Махэк₂, 402; Бязлай, 2, 230); паводле Фасмера (3, 88), роднаснае нуда, нудить. Зубаты (I, I, 312) выводзіць значэнне слова з ’мучыць, турбаваць, прыгнятаць’ і далей ’прымушаць’, чым і тлумачыцца увесь спектр значэнняў, блізкіх значэнню слова бяда. Змякчэнне н мае, відаць, экспрэсіўны характар. Сюды ж таксама ну́жнай мужык ’бедны мужык’ (Анім.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

двухкрылы, ‑ая, ‑ае.

1. З двума крыламі. Двухкрылае насякомае.

2. у знач. наз. двухкры́лыя, ‑ых. Атрад насякомых з адной парай крылаў (мухі, камары і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дыптэ́ры

(ад ды- + -птэр)

атрад насякомых, у якіх развіта толькі сярэдняя пара крылаў (напр. мухі, камары).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

до́хнуць несов., разг. до́хнуть, издыха́ть, околева́ть, подыха́ть; (о скоте — ещё) па́дать;

◊ му́хі д. — му́хи до́хнут

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мушы́ны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да мухі, уласцівы мухам. На сцяне вісеў партрэт старога рабіна ў ярмолцы, увесь у мушыных сляд[ах]. Бядуля. // Які складаецца з мух. Мушыны рой.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

саладка́вы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Саладкаваты. Мяса ўюна тлустае, мяккае і крыху саладкавае на смак. Матрунёнак. У хаце, змораныя цеплынёй, саладкавым пахам памідораў, што ляжалі навалам на падаконніку, сонна гулі мухі. М. Стральцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

назо́йлівы, ‑ая, ‑ае.

Такі, які назаляе, дакучае. [Рыгор] вёртка абмінаў сустрэчных і моўчкі ўвільваў ад назойлівых насільшчыкаў. Гартны. Ад.. [Лупянка] адмахваліся, як ад назойлівай мухі. Лынькоў. / у перан. ужыв. Упарты і назойлівы падаў дождж. Мікуліч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

му́ха ж. му́ха;

○ ге́сенская м. — ге́ссенская му́ха;

м. цэцэ́ — му́ха цеце́;

◊ з му́хамі — с но́ровом;

му́хі не пакры́ўдзіць — му́хи не оби́дит;

быць — пад му́хай быть под му́хой;

му́хі до́хнуць — му́хи до́хнут;

мруць як му́хі — мрут как му́хи;

чува́ць, як м. праляці́ць — слы́шно, как му́ха пролети́т;

лічы́ць мух — счита́ть мух;

яка́я му́ха ўкусі́ла — (каго) кака́я му́ха укуси́ла (кого);

рабі́ць з му́хі слана́ — погов. де́лать из му́хи слона́;

(бы́ццам, нібы́) му́ху праглыну́ў — (то́чно) му́ху проглоти́л;

як со́нная м. — как со́нная му́ха

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

засе́дзець, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць і засядзе́ць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.

Разм.

1. Забрудзіць адходамі (пра насякомых, птушак). Мухі заседзелі шкло.

2. Доўга або нязручна седзячы, давесці (нагу, ногі) да амярцвення, здранцвення. Заседзець нагу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)