◎ Пацеміць ’заўважыць, прыкмеціць здалёку’ (Яруш.). У выніку семантычнага пераносу ў дзеяслова цяміць ’разумець’. Як і рус. тямить ’тс’, тям ’розум, памяць’, а таксама ўкр. тямити ’кеміць’ пад уплывам кеміць ’тс’. Гараеў (383); Петарсан (Аг. Arm. St., 136); Фасмер (4, 141) лічаць роднаснымі да ўсх.-слав. лексем ст.-грэч. τημελέω ’клапачуся, ахоўваю’, τημελής ’дбайны, руплівы*

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыке́міць ’прыкмеціць’ (Байк. і Некр.). Прэфіксальнае ўтварэнне ад ке́міць ’разумець, разбірацца, цяміць’ (гл.), якое не мае пэўнай этымалогіі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Кме́ткі 1 ’кемлівы, цямлівы’ (Ян.). Гл. кметлівы, кмець і кеміць.

◎ Кме́ткі 2 ’асаблівы, прыкметлівы’ (Сцяшк. Сл.). Да кмеціць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пе́трыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.

Разм. Разумець, разбірацца, кеміць. Трахім ані не верыў доктару — надта ж маладзён ён быў, дый каб петрыў хоць што-кольвечы ў хваробах, хіба займаўся б глупствам. Сачанка. [Дземідзенка:] — Можа твая маладая галава лепш за нашыя петрыць. Асіпенка. Ён, Барашкін, не петрыў зусім нічога ў сталеплавільнай справе, калі прыйшоў у цэх. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пераця́міць ’перавучыцца’ (Шпіл.). Да пера- і цяміць ’кеміць’ (гл.), хаця семантыка аформілася пры ад’ідэацыі лексемы цёмны ’невучоны, няграматны’, г. зн. ’перамяніцца з няграматнага ў навучанага, кемлівага’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мастачанне (гумар.) ’майстраванне’ (Юрч.), маста́чны ’майстэрскі, умелы, адмысловы’ (Яруш.). Рус. арханг., вяц. маста́чить ’кеміць у якой-небудзь справе, мець кемнасць, цямлівасць’, тамб. мастачи́на ’добры майстар, вялікі мастак’. Да маста́к (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Мярэкаць 1 ’мала знаць, біцца ў цямноце’, *з цяжкасцю пазнаваць, разумець’ (Уласт). Укр. закарп. мереконіти ’здавацца’, ’мроіцца’, рус. мерекать: тамб. ’марыць, задумвацца’, уладз. ’вельмі мала ведаць’, пск., цвяр. ’здавацца, мроіцца’, ’вярзціся, блюзніцца’, мерек ’злы дух, страшыдла’, меречить ’задумваць благое’. Роднасныя — рус. меркнуть, бел. змяркацца, змрок (гл.), літ. merkti ’міргаць’, гоц. maurgins ’ранак’, ст.-в.-ням. morgan ’тс’, ст.-інд. markäh ’зацменне сонца’ (Фасмер, 2, 602 і 605; ЕСУМ, 3, 440).⇉'

◎ Мярэкаць 2 ’кеміць, абмяркоўваць’ (Растарг.), рус. сіб. мерековать ’кеміць, разбірацца’, уладз. ’доўга думаць’, ’прыкідваць, меркаваць’. З меркаваць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

cotton [ˈkɒtn] n.

1. баво́ўна;

a cotton dress паркалёвая суке́нка;

cotton wool BrE ва́та (медыцынская)

2. bot. баво́ўнік, баво́ўна

3. баваўня́ныя ні́ткі

cotton on [ˌkɒtnˈɒn] phr. v. BrE, infml (to) разуме́ць, ке́міць, ця́міць, даўме́цца, змікі́ціць, дапя́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

schwach

a сла́бы, кво́лы; нямо́глы; ке́пскі

ein ~es Gedächtnis — ке́пская па́мяць

~ im Kopf sein — сла́ба ке́міць [ця́міць]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

◎ Каплі́вы ’цяжкі, марудны’ (красл.) фармальна мог утварыцца ад капаць, ^напіць (прасл. карт ’ліцца па кроплях’), як імчаць — імклівы, маўчаць — маўклівы, кеміць — кемлівы. Грынавецкене (Сл. паўн.-зах., 2, 405) суадносіць гэту лексему з літ. kapliuoti, лат. kaplot ’цяжка рабіць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)