Па́лубнік, па́лубніца ’засек для мякіны’ (Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене і інш. (LKK, 1975, т. XVI, 185), запазычанне з літ.pelùdė ’мякінніца’ з наступнай славянізацыяй. Лаўчутэ (Балтызмы, 70) прыводзіць яшчэ літ.дыял.pelùdnica ’тс’. Але параўн. палоўня і аднакаранёвыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
збо́жжа, ‑а, н.
1. Агульная назва хлебных злакавых раслін, з зерня якіх вырабляецца мука і крупы. Пасеяць збожжа. □ У збожжа ўсякая ніва прыбралася, — Хараства там якога няма!Купала.Збожжа прагна лавіла ўзнятымі каласамі сонечнае праменне.Гартны.
2.зб. Зерне, насенне гэтых раслін. Ссыпаць збожжа ў засекі. Змалоць збожжа. □ Я па вуліцы крочу. Калгаснік-сусед Воз вязе, поўна збожжам нагружаны. Расчыняйце вароты, гатуйце засек, Сустракайце вясёлымі ружамі!Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Варыць, рыхтаваць ежу. Вячэра, якую гатавала Вера, яшчэ не зварылася.Мікуліч.А маці старалася і яду гатаваць госцю лепшую, не зважаючы на яго пратэсты.Колас.// Кіпяціць (ваду, чай).
2.Разм. Рыхтаваць, прыводзіць што‑н. у прыгодны для выкарыстання стан. Гатаваць насенне да пасеву. □ Я па вуліцы крочу. Калгаснік-сусед Воз вязе, поўна збожжам нагружаны. Расчыняйце вароты, гатуйце засек, Сустракайце вясёлымі ружамі!Панчанка.// Рабіць запас чаго‑н.; нарыхтоўваць. Гатаваць дровы на зіму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Про́лубка, пралу́бка ’палонка’ (Нас.; Нік. Очерки; Гарэц.; Касп.; Бяльк.; паўн.-усх., КЭС; ашм., Стан.), про́луб, пролу́б(к)а, пралы́бка ’тс’ (Сл. ПЗБ), рус.про́лубь, пролу́бка ’тс’; укр.про́луб ’тс’, польск.дыял.przełąbka ’тс’, славац.prieluba ’палонка; засек’. Лічыцца другасным да адпаведных форм з *rǫbati і *rǫbiti ’рубіць’ (гл. прарубка); л (ł, l) у выніку дыстантнай асіміляцыі да р (r) у прэфіксе *pro‑, *prě (гл. пра-). Гл. Борысь, Зб. Ліміту, 194; Фасмер, 3, 377.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спару́да ‘пабудова; гмах будынка’ (Беларусіка, 19, 225). З укр.спору́да ‘будыніна’, ад спору́дити ‘збудаваць, узнесці’, што да прасл.дыял.*vъz‑po‑rǫditi, якое чаргуецца з *vъz‑po‑ręditi, параўн. рус.соорудить ‘тс’ (ЕСУМ, 5, 381). У сувязі з гэтым, застаюцца сумненні адносна балтыйскага паходжання ўсх.-слав.аруд (гл.), ст.-бел.орудъ ‘засек’, выказаныя Супруном (ЭСБМ, 1, 152), на фоне ст.-рус.орудница ‘кладоўка зброі’, укр.дыял.оруда ‘праца’ і пад., на якім настойвае Анікін, Опыт, 90. Параўн. таксама рад1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыскры́нак ’скрыначка ў куфры на бакавой сценцы для захоўвання дробных рэчаў’; ’бакавая скрынка ў стале’ (Гарэц., Байк. і Некр., Др.-Падб., Растарг., Інстр. 1, ТСБМ, Жд., Сл. ПЗБ), прыскры́нок, прыскры́нэк, прыскры́нёк, прыскры́ня, прыскрэ́нак ’баковачка ў куфры’ (ТС, Сл. Брэс.; драг., Жыв. НС), пры́скранек ’тс’ (Ян.), прыскры́нек ’невялічкі засек у куфры’ (Янк. 2), прыскры́нык ’скрыначка ў сярэдзіне сундука для дробных рэчаў’ (Бяльк.), прыскры́нак ’адгародка ў скрыні, куды складваюць мяхі’ (Жд.). Прэфіксальна-суфіксальны дэрыват ад скры́ня (гл.), параўн. рус.прискри́нок, укр.прискри́нок ’тс’. Гл. таксама Запрудскі, дыс., 143.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засячы́Iсов., в разн. знач. засе́чь;
з. дрэ́ва — засе́чь де́рево;
конь засе́к нагу́ — ло́шадь засекла́ но́гу;
з. курс карабля́ — засе́чь курс корабля́;
◊ з. час — засе́чь вре́мя
засячы́IIсов.
1. (избить до смерти) засе́чь, запоро́ть, захлеста́ть;
2. (убить острым предметом, оружием) заруби́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
crib
[krɪb]1.
n.
1) дзіця́чы ло́жачак
2) жо́лаб -а m.; сто́йла n.
3) драўля́нае ўмацава́ньне ў ша́хце
4) informal плягія́т -у m.
5) informal шпарга́лка f. (шко́ьная)
6) informal мала́я ха́тка, кану́рка f.
7) сьві́ран -на m., скры́ня f.; засе́к -у m.
2.
v.
1) рабі́ць умацава́ньне (у ша́хце)
2) informal сьпі́сваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Кату́х ’хлявок, закутак’; ’будка, засек’ (БРС, Касп.), ’куратнік’ (Шат.), ’катух, хлявок; закутак, дзе сыплюць на зіму бульбу’ (Сцяшк., МГ); ’катух, сплецены з саломы вялікі кошык’ (Бяльк.); ’адгароджанае месца ў гаспадарчым будынку; яслі’ (Сл. паўн.-зах., 2), пашырана выключна ва ўсх.-слав. мовах. Параўн. рус.дыял.коту́х ’памяшканне для свойскай жывёлы, хлеў; куратнік; сабачая будка; заканурак’ і г. д., укр.дыял.коту́х ’невялічкая будова для птушак’. Паводле Трубачова, Эт. сл., 11, 208 (тут і агляд слав. матэрыялу), вытворнае з суф. ‑uxъ ад прасл.*kotъ, вядомага толькі ў некалькіх слав. мовах. Параўн. серб.-харв.дыял.ко̑т ’закутак для свойскіх жывёл, для маладняку’, ст.-чэш.kot, kót ’будка, лаўка’ (гл. у Трубачова, там жа, II). Параўн. яшчэ Фасмер, 2, 354; Трубачоў, там жа, 214–215.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мякі́на, мекі́на ’адходы пасля абмалоту і ачысткі зерневых, бабовых культур і льну’ (ТСБМ, Яруш., Грыг., Маш., Бяльк., Бір. Дзярж., Сл. ПЗБ, ТС; бабр., Воўк-Лев.; КЭС, лаг.), ’бесхарактарны чалавек’ (ТС); мякі́нка, мякінны хлеб’, ’хлеб з сумесі жыта, аўса і ячменю’ (Нік. Очерки; ТСБМ), мсцісл.мякі́ніць ’забруджваць мякінай’ (Юрч., Полымя, 7, 1987). Укр.мʼяки́на, рус.мяки́на, польск.miękiny, славен.mekíną ’мякіна’, серб.-харв.мѐкиње ’вотруб’е’, балг.мекина ’мяккая салома’, мʼъки́на, мики́на, мекенице (паўн.-усх.) ’мякіна’. Прасл.mękyna, якое з прыметніка mękъ‑kъ ’мяккі’ (Бернекер, 2, 43; Фасмер, 3, 29; Бязлай, 2, 176). Аб суфіксе ‑ina (< ‑ynʼi) гл. Слаўскі, SP, 1, 140. Сюды ж мякі́ннік (мякы́ннык, мнякэ́ннік); мякі́нніца ’адгароджанае месца на таку, засек у застаронку гумна, куды ссыпаюць мякіну’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС; КЭС, лаг.; драг., КЭС; бяроз., Шатал.; ашм., Бел. хр. дыял.).