адагна́цца, адганю́ся, адго́нішся, адго́ніцца; адгані́ся; зак.
1. Адагнаць каго-н., прымусіць пайсці прэч.
Дзеці лезуць да машыны — не а.
2. Гонячы (жывёлу), аддаліцца, адысці куды-н.
Пастух адагнаўся са статкам на два кіламетры ад вёскі.
|| незак. адганя́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
селяні́н, -а, мн. сяля́не і (з ліч. 2, 3, 4) селяні́ны, сяля́н, м.
Жыхар вёскі, які заняты апрацоўкай зямлі, вырошчваннем сельскагаспадарчых культур і развядзеннем сельскагаспадарчай жывёлы як сваёй асноўнай работай.
|| ж. сяля́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. сяля́нскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
маладзе́ц, малайца́, мн. малайцы́, -о́ў, м.
1. Статны, атлетычнага складу малады чалавек.
Бравы м.
2. у знач. вык. Ужыв. для выказвання пахвалы, адабрэння.
М., што ў час прыйшоў.
3. звычайна мн. Тое, што і малойчык (у 2 знач.; пагард.).
Эсэсаўскія малайцы рабавалі вёскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
малю́нак, -нка, мн. -нкі, -нкаў, м.
1. Карціна, ілюстрацыя (звычайна фарбамі).
Кніжка з малюнкамі.
2. перан. Тое, што можна ўявіць у канкрэтных вобразах.
Малюнкі роднага краю.
3. У літаратуры: апісанне жыццёвых з’яў.
Апавяданне дае яркі м. жыцця дарэвалюцыйнай вёскі.
|| прым. малю́нкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Райду́н ’той, хто гаворыць інакш, з суседняй вёскі’, райдуны́ ’назва жыхароў суседняй вёскі, якія гавораць інакш’ (Сл. ПЗБ), райду́нка ’жанчына з іншай вёскі з іншай гаворкай’ (мсцісл., пух., Нар. сл.). Параўн. польск. жарг. rajdak, rajder, rajdyn, rajdowiec ’валацуга’. Магчыма, сувязь з ням. Rede ’маўленне, размова’, reden ’гаварыць, размаўляць’ (гл. райдоліць) і адсюль развіццё семантыкі ад ’гаварыць’, ’гаварыць інакш’ > ’той, хто інакш размаўляе’ > ’прыхадзень, іншы, немясцовы’ > ’вандроўнік, валацуга’. Менш верагодна першаснае ’чужак, прыхадзень’, што ў беларускую мову магло трапіць праз сучаснае польск. rajd ’паход’ і звязана з англ. raid ’набег, налёт, напад’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кукерсі́т
(ад эст. Kuknise = назва эстонскай вёскі)
гаручы сланец светла- або цёмна-бурага колеру, які ўтварыўся з асадкаў, багатых сіне-зялёнымі водарасцямі; выкарыстоўваецца як паліва.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
сакаві́ты, -ая, -ае.
1. Які змяшчае шмат соку.
Сакавітыя суніцы.
Сакавітая трава.
2. перан. Яркі, свежы, каларытны.
Сакавітыя фарбы.
3. перан. Пра гук, голас: прыемны, звонкі, гучны.
С. смех.
4. перан. Пра словы, мову: трапны, вобразны.
Сакавітае слова.
Сакавітая мова вёскі.
|| наз. сакаві́тасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
се́льскі, -ая, -ае.
1. гл. сяло.
2. Які мае адносіны да жыцця і дзейнасці вёскі, вясковы.
С. клуб.
Сельская мясцовасць.
○
Сельская гаспадарка — галіна народнай гаспадаркі, якая займаецца вырошчваннем сельскагаспадарчых культур і развядзеннем жывёл для атрымання прадукцыі раслінаводства і жывёлагадоўлі, а таксама першасная перапрацоўка гэтай прадукцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наво́ддаль.
1. прысл. На некаторай адлегласці; не вельмі далёка.
Н. стаяла каплічка.
2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве прадмета, асобы, месца ці прасторавай мяжы, на пэўнай аддегласці ад якіх адбываецца дзеянне, рух або размяшчаецца хто-, што-н.
Млын стаяў н. вёскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дакро́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
Разм. Крочачы, дасягнуць якога‑н. месца. Дакрочыць да вёскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)