◊ j-m den ~ ánlegen — утаймава́ць, уціхамі́рыць каго́-н.
j-n im ~(e) hálten* — трыма́ць каго́-н. у цу́глях
séine Zúnge im ~(e) hálten* — трыма́ць язы́к за зуба́мі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Вузда́ ’частка конскай збруі’ (Нас.), вуздэ́чка ’тс’ (БРС), вузьдзе́чка ’аброць (звычайна з цуглямі, раменная)’ (Бяльк.), укр.вузда́ ’тс’ (а таксама ’доўгая вяроўка ў крылляў невада, для выцягвання яго’), рус.узда́ ’тс’, польск.uzda ’тс’, чэш.uzda ’тс’, славац.uzda ’тс’, в.-луж.wuzda ’тс’, н.-луж.huzda ’тс’, палаб.väuzda ’тс’, балг.юзда́, узда́ ’тс’, макед.узда ’тс’, серб.-харв.у́зда ’тс’, славен.úzda ’тс’. Прасл.uzda; адносна ўтварэння існуе некалькі версій: найбольш пашырана ў літаратуры (Фасмер, 4, 153) думка пра складаны характар слова — з і.-е.*ous‑ ’рот’ (гл. ву́сны) і *dhē ’ўстаўляць’ (гл. дзець), аналагічна па ўтварэнню да *ǫda (гл. ву́да); аднак больш пераканаўчай з’яўляецца этымалогія Данічыча і Гараева — да ву́зы, вяза́ць; параўн. рус.на́‑уз ’частка конскай збруі’, тады вузда́ (з ‑д‑ суфіксальным) значыла б літаральна ’прывязь’ (Аткупшчыкоў, Из истории, 140; там жа агляд версій і літаратура).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Zügel
m -s, - вуздэ́чка, павадо́к, абро́ць, цу́глі
die ~ straff ánziehen* — нацягну́ць павады́ (тс. перан.)
die ~ schíeßen lássen* [lócker lássen*] — адпусці́ць павады́ [ле́йцы]; разбэ́сціцца, да́ць во́лю (пачуццям, захапленням і да т.п.)
den [die] ~ ánlegen — надзе́ць абро́ць, закілза́ць (тс. перан.)
mit verhängtem ~ [verhängten ~n] réiten* — імча́цца наўска́ч
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
По́вад1 ’прывязаная да аброці вяроўка або рэмень, на якіх водзяць каня (цяля, карову)’ (ТСБМ, Янк. 1, Янк. Мат., Шат., Касп., Маслен., Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), по́выд (Бяльк.) ’тс’; ’сцябло гарбуза’ (Мат. Гом.), по́вод ’тс’ (Шатал., ТС), по́вад ’гульня: гульцы становяцца ў лінію, бяруцца за рукі, утвараючы “повад”’ (ЭБ), ст.-бел.поводъ ’кіраванне’ (1596). Укр.по́від, рус.по́вад, польск.powód, серб.-харв.по́вод ’повад’. Прасл.*povodъ ад *povoditi, параўн. пово́дить ’кіраваць валамі ў вупражы’ (Маслен.) < *po‑ і *voditi, ст.-бел.водца ’вуздэчка’, чэш.vodítko ’аброжак, павадок’. Гл. вадзіць, весці.
По́вад2 ’парода (жывёлы)’ (Касп.). Ст.-укр.поводъ ’пачатак, паходжанне’, рус.па́вод ’парода’, чэш.původ ’паходжанне’, славац.pȏvod ’тс’, параўн. яшчэ вывадак, рус.заво́д (гл.) ’гаспадарка па развядзенні жывёлы’. Да повад1 (гл.).
По́вад3 ’прычына, падстава’ (ТСБМ). Ст.-бел.поводъ ’падстава’ (1423). Да повад1 (гл.); што да семантыкі, параўн. англ.breed ’парода’ > ’быць прычынай чаго, выклікаць што’. З іншай прэфіксацыяй параўн. пры́вад (прівод) ’слушнасць, дарэчнасць’ (Нар. лекс.), гл.