Cucurrit quispiam, ne pluvia madesceret, et in foveam praefocatus est

Спяшаўся, каб не вымакнуць пад дажджом, а трапіў у яму.

Спешил, чтобы не вымокнуть под дождём, а угодил в яму.

бел. Ад бяды ўцёк, ды ў гора трапіў.

рус. От беды бежал, да в яму попал. От дождя да под капель. От горя бежал, да в беду попал. От волка ушёл, да на медведя напал. Искал дед маму, да и попал в яму. Хотел отворотить от пня, да наехал на колоду.

фр. Se jeter à l’eau de peur de la pluie (Броситься в воду, опасаясь дождя). Tomber de la poêle en braise (Упасть со сковородки на раскалённые угли).

англ. Out of the frying-pan into the fire (Из сковороды в огонь).

нем. Aus dem Staub in die Mühle kommen (Из пыли в мельницу). Aus dem Rauche ins Feuer (Из дыма в огонь).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Lota licet cornix, tamen enitet albidior vix

Хоць варона пер’е і купала, бялейшая ад гэтага не стала.

Хотя ворона перья и купала, белее от этого не стала.

бел. Як бы сава ш старалася лятаць, а за сокала не будзе. Колькі варону ні мый, белай не будзе.

рус. Природа и царю воевода. Что природа дала, того мылом не отмоешь. Как волка ни корми, он всё в лес смотрит. Как дерево ни гни, оно всё вверх растёт. Кто волком родился, тому лисой не бывать. Сколько ни мой гагару, она белей не будет. Гони природу в дверь, она влетит в окно. Поросёнка хоть мой, хоть не мой, а он в грязь лезет.

фр. Nature ne peut mentir (Природа не может лгать).

англ. To wach a blackamore white (Отмыть ворона добела).

нем. Staub bleibt Staub und wenn er bis zum Himmel fliegt (Пыль и до небёс вознесётся, а всё пылью останется).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

волк воўк, род. во́ўка и ваўка́ м.;

морско́й волк марскі́ воўк;

волк в ове́чьей шку́ре воўк у аве́чай шку́ры;

волком выть во́ўкам выць;

волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть ваўко́ў бая́цца — у лес не хадзі́ць;

волком смотре́ть во́ўкам глядзе́ць;

и волки сы́ты и о́вцы це́лы погов. і ко́зы сы́ты і се́на цэ́ла;

как волка ни корми́, он всё в лес гляди́т погов. як во́ўка ні кармі́, ён усё ў лес глядзі́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абярну́цца сов.

1. опроки́нуться, повали́ться, переверну́ться;

2. оберну́ться, огляну́ться;

3. эк. оберну́ться;

4. (о ходе дела, об обстоятельствах) оберну́ться;

спра́ва — ~ну́лася дрэ́нна де́ло оберну́лось пло́хо;

5. фольк. оберну́ться, обороти́ться;

а. во́ўкам (у во́ўка) — оберну́ться (обороти́ться) во́лком (в во́лка);

6. (склониться к чему-л.) обрати́ться;

а. ў другу́ю ве́ру — оберну́ться в другу́ю ве́ру;

7. разг. (туда и обратно) оберну́ться;

за дзень два разы́у́ўся — за́ день два ра́за оберну́лся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абярну́ць сов.

1. опроки́нуть, повали́ть, переверну́ть;

а. стол — опроки́нуть (повали́ть, переверну́ть) стол;

2. преврати́ть, обрати́ть;

а. дабро́ ў зло — преврати́ть (обрати́ть) добро́ в зло;

а. ра́дасць у сму́так — преврати́ть (обрати́ть) ра́дость в грусть;

3. (у каго, што) фольк. оберну́ть, обороти́ть (кем, чем, в кого, что);

чараўні́к ~ну́ў яго́ ў во́ўка — колду́н оберну́л его во́лком (в во́лка);

4. (склонить к чему-л.) обрати́ть;

а. у сваю́ ве́ру — обрати́ть в свою́ ве́ру

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лес в разн. знач. лес, род. ле́су м.;

кто в лес, кто по дрова́ погов. хто ў лес, а хто па дро́вы;

лес ру́бят — ще́пки летя́т погов. лес сяку́ць — трэ́скі ляця́ць;

да́льше в лес — бо́льше дров дале́й у лес — бо́лей дроў;

волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть ваўко́ў бая́цца — у лес не хадзі́ць;

за дере́вьями ле́са не ви́деть за дрэ́вамі ле́су не ба́чыць;

как во́лка не корми́, он всё в лес гляди́т ко́лькі ваўка́ не кармі́, ён усё ро́ўна ў лес глядзі́ць;

как в лесу́ як у ле́се.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цяля́ и цялё, -ля́ці ср., прям., перен. телёнок м.; теля́, тело́к м.;

адсадзі́ць ц. — отня́ть телёнка от ма́тки;

цяля́ты язы́к аджава́лі — язы́к проглоти́л;

у бо́га ц. ўкра́сці — у бо́га телёнка укра́сть;

куды́ Мака́р цяля́т не ганя́ў — куда́ Мака́р теля́т не гоня́л;

бог не ц. — ба́чыць круцяля́посл. ши́ло в мешке́ не спря́чешь;

гніло́му цяля́ці хваста́ не адарве́погов. ти́ше воды́, ни́же травы́;

дай бо́жа на́шаму цяля́ці во́ўка спайма́ціпосл. дай бо́же на́шему теля́ти во́лка пойма́ти;

за мо́рам ц. — паўрубля́, ды сто пераво́зупосл. за́ морем телу́шка — полу́шка, да рубль перево́з

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВАЛО́ЖЫНСКІ РАЁН,

на З Мінскай вобл. Беларусі. Пл. 1,9 тыс. км². Нас. 50,7 тыс. чал. (1996), гарадскога 32,3%. Сярэдняя шчыльн. 27 чал/км². Цэнтр раёна — г. Валожын, г.п. Івянец; 433 сельскія нас. пункты. Падзяляецца на 17 сельсаветаў: Бабровіцкі, Багданаўскі, Валожынскі, Вішнеўскі, Гародзькаўскі, Дорскі, Забрэжскі, Залескі, Івянецкі, Падбярэзскі, Падневіцкі, Пяршайскі, Ракаўскі, Сакаўшчынскі, Сугваздаўскі, Узбалацкі, Яршэвіцкі. У выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС (1986) каля 30% тэр. раёна (у т. л. Налібоцкая пушча) забруджана радыенуклідамі.

Раён у межах паўн.-зах. ч. Мінскага ўзвышша, паўд.-ўсх. ч. Ашмянскага ўзвышша і паўн. ч. Нёманскай нізіны. Паверхня хвалістая, пераважаюць выш. 150—250 м, найвыш. пункт 335 м (г. Маяк, каля в. Шапавалы). Карысныя выкапні: торф, гліны, пясчана-жвіровы матэрыял, буд. пяскі. Сярэдняя т-ра студз. -6,7 °C, ліп. 17,5 °C. Ападкаў 659 мм за год. Вегетац. перыяд 187 сут. Гал. рака Бярэзіна (бас. Нёмана) з прытокамі Альшанка, Волка, Іслач (з прытокамі Волма і Валожынка). На р. Бярэзіна Сакаўшчынскае вадасх. Пераважаюць дзярнова-падзолістыя і дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы. Пад лясамі 38% тэр. раёна, найб. лясістасць на ПдЗ. Лясы хваёвыя, яловыя, трапляюцца драбна- і шыракалістыя. Балоты займаюць 3,9% пл., часткова асушаны. На тэр. раёна частка біял. заказніка Налібоцкі.

На 1.1.1996 агульная плошча с.-г. угоддзяў 70,8 тыс. га, з якіх 15,8 тыс. га асушана. У раёне 25 калгасаў і 1 саўгас, племптушказавод. Асн. галіна сельскай гаспадаркі — мяса-малочная жывёлагадоўля. Вырошчваюць збожжавыя і кармавыя культуры, бульбу і агародніну. Прадпрыемствы харч. (масла, сыр, сухое малако, цукеркі), лёгкай (ільновалакно, шпагат), дрэваапр. прам-сці. Па тэр. раёна праходзіць чыгунка Маладзечна—Ліда, аўтадарогі Мінск—Ліда, Валожын—Маладзечна, Валожын—Івянец—Стоўбцы. Транзітны газаправод Мінск—Гродна з адгалінаваннем на Валожын і Пяршаі. У раёне 18 сярэдніх, 22 базавыя, 10 пач. школ, ПТВ, школа-інтэрнат, дзіцячы дом, 5 муз. і дзіцяча-юнацкая спарт. школа, 29 дашкольных устаноў, 40 клубаў, 55 б-к, 5 бальніц, 4 амбулаторыі, 31 фельч.-ак. пункт, 5 санаторыяў (2 з іх дзіцячыя). Зона адпачынку «Івянец». Помнікі архітэктуры: касцёл Міхаіла (1844) у в. Багданава; Казьмадзям’янаўская царква і касцёл Марыі (1637—41) у в. Вішнева; цэрквы ў вёсках Гародзькі (1866), Даўбені (1869), Дубіна-Баярская (1868), Забрэззе (1867), Кіявец (1869), Сакаўшчына (1878), Славенск (1868—71), Яршэвічы (2-я пал. 19 ст.); капліца пач. 20 ст. ў в. Дзесятнікі; сядзіба канец 19 — пач. 20 ст. ў в. Залессе; царква (1856) і касцёл (1930) у в. Лоск; капліца (1852) у в. Падневічы; капліца-пахавальня 2-й пал. 19 ст. ў в. Пральнікі; касцёл пач. 20 ст. ў в. Пяршаі; Праабражэнская царква (1793), капліца 2-й пал. 19 ст., касцёл (1906) у в. Ракаў; палац канца 19 — пач. 20 ст. ў в. Рудня; капліца канца 19 — пач. 20 ст. ў в. Цвіраўшчына. Помнікі прыроды — валун ружовага граніту ў в. Камень, валун граніту рапаківі каля в. Кучкуны і інш. Выдаецца газ. «Працоўная слава».

Г.С.Смалякоў.

т. 3, с. 484

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

лес (род. ле́су) м., в разн. знач. лес;

густы́ л. — густо́й лес;

будаўні́чы л. — строи́тельный лес;

л. рук — лес рук;

карабе́льны л. — корабе́льный лес;

страявы́ л. — строево́й лес;

чо́рны л. — чёрный лес;

чырво́ны л. — кра́сный лес;

як у ~е — как в лесу́;

цёмны л. — (для каго) тёмный лес (для кого);

за дрэ́вамі не ба́чыць ле́су — за дере́вьями не ви́деть ле́са;

дале́й у л. — бо́лей дроў — да́льше в лес — бо́льше дров;

хто ў л., хто па дро́выпогов. кто в лес, кто по дрова́;

расці́ на л. гле́дзячы — расти́ на лес гля́дя;

воўк у ле́се здох — чудеса́ да и то́лько;

л. сяку́ць — трэ́скі ляця́цьпосл. лес ру́бят — ще́пки летя́т;

ваўко́ў бая́цца — у л. не хадзі́цьпосл. волко́в боя́ться — в лес не ходи́ть;

як во́ўка ні кармі́, а ён усё ў л. глядзі́цьпосл. как во́лка ни корми́, а он всё в лес смо́трит;

браха́ць на л. — броса́ть слова́ на ве́тер;

чужа́я душа́ — цёмны л.посл. чужа́я душа́ — потёмки;

на сухі́ л. — (заклинание) на сухо́й лес

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усё

1. мест. опред., ср., в разн. знач. всё; см. уве́сь;

ад усяго́ сэ́рца — от всего́ се́рдца;

2. в знач. сущ., мн. нет всё;

я на ўсё гато́ў — я на всё гото́в;

ён усяго́ баі́цца — он всего́ бои́тся;

усяго́ патро́ху (патро́шку) — всего́ понемно́гу (понемно́жку);

3. нареч., в разн. знач. всё;

ён у. злуе́цца — он всё се́рдится;

ён у. яшчэ́ ву́чыцца — он всё ещё у́чится;

спра́ва расстро́ілася, і ўсё з-за вас — де́ло расстро́илось, и всё из-за вас;

у. больш і больш змярка́лася — всё бо́лее и бо́лее сгуща́лись су́мерки;

у. чы́ста — всё, как есть;

перш за ўсё — пре́жде всего́;

скарэ́й за ўсё — скоре́е всего́;

валі́ць у. ў адну́ ку́чу — вали́ть всё в одну́ ку́чу;

плю́нуць на ўсё — плю́нуть на всё;

вось і ўсё — вот и всё;

і ўсё — и всё;

на ўсё го́рла — во всю гло́тку;

усі́м сэ́рцам — всем се́рдцем;

больш за ўсё на све́це — бо́лее всего́ на све́те;

у. ро́ўна як — всё равно́ как;

у. адно́ — всё равно́, всё одно́, всё еди́но;

звані́ць ва ўсе званы́ — звони́ть во все колокола́;

па ўсіх пра́вілах маста́цтва — по всем пра́вилам иску́сства;

на ўсё свой час, усяму́ свой час — всему́ своё вре́мя;

як ваўка́ ні кармі́, а ён у. ў лес глядзі́цьпосл. как во́лка ни корми́, а он всё в лес смо́трит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)