Verbum

анлайнавы слоўнік

team¹ [ti:m] n.

1. спарты́ўная кама́нда;

the home team гаспадары́ по́ля;

the visiting team кама́нда гасце́й

2. брыга́да, гру́па (рабочых)

3. запрэ́жка (валоў, коней і да т.п.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

тарсіе́метр

(ад лац. torsio = вярчу + -метр)

прыбор, пры дапамозе якога вызначаюць вярчальныя моманты валоў машын.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Sero paras stabulum tauros jam fure trahente

Позна будаваць хлеў, калі злодзей ужо цягне валоў.

Поздно строить хлев, когда вор уже тянет волов.

Гл.: Sero est...

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Рале́йны ’прызначаны для ворыва’: ралейны хамут (Нас., Юрч.), рале́мый ’тс’ (гарад., Нар. лекс.), рале́йны ’галоўны ў парнай запрэжцы (пра валоў)’ (слуц., глыб., лід., лях., трак., Сл. ПЗБ), рале́нны (конь) ’карэнны, караннік’ (Ян.), ст.-бел. ролейный ’прызначаны для ворыва’: три места ролейная (XIV ст., Карскі, 1, 55), рус. дыял. роле́йный (хомут) ’тс’, стараж.-рус. ролейный ’тс’: а иже у господина ролейный закупъ будет (Руская Праўда). Параўн. балг. ра́лен хомо́т ’хамут для валоў, які дазваляў ім хадзіць па раллі’. Сюды ж раляны́ ’земляны’: раляныя чэрві (шчуч., Сл. ПЗБ), раллявы́ ’галоўны ў запрэжцы валоў’ (ст.-дар., Сл. ПЗБ). Ад ралля́ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

По́ла (по́ло) ’выгук, якім падганяюць валоў’ (ганц., Сл. ПЗБ). Няясна, магчыма, з выразаў поле! (*у полё!) з дэпалаталізацыяй канцовак склада; гл. по́ле.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

спрэ́гчы ¹, спрагу, спражэш, спражэ; спражом, спражаце, спрагуць; пр. спрог, спрэгла; заг. спражы; зак., каго.

Запрэгчы разам, у адну вупраж (коней, валоў і пад.).

спрэ́гчы ², спрагу, спражэш, спражэ; спражом, спражаце, спрагуць; пр. спрог, спрагла; заг. спражы; зак., што.

Тое, што і спражыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сакну́ць ’падагнаць валоў’ (салігар., Нар. словатв.). Дзеяслоў утвораны на аснове анаматапеічнага ўтварэння; параўн. укр. палес. сок‑сок… ’выгук, якім падзываюць коней’ (Лысенка, СПГ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тахагенера́тар

(ад гр. tachos = хуткасць + генератар)

электрычны генератар для вымярэння частаты вярчэння або вуглавога паскарэння валоў розных машын і механізмаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

карда́н, ‑а, м.

1. Прыстасаванне для падвесці, якое дапускае хістанне апор пры захаванні нерухомасці падвешанага цела.

2. Назва некаторых перадатачных прыстасаванняў, валоў (у аўтамабілях, трактарах і інш.). На Мінскім заводзе аўтаматычных ліній зроблены два агрэгатныя станкі, прызначаныя для свідравання і нарэзкі разьбы ў крыжавіне кардана. «Звязда».

[Ад уласн. імя.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вало́вік ₁ ’кармавы бурак’ (Бір. Дзярж.), валовікі ’сталовыя буракі’ (КЭС). Да валовы (< вол).

Вало́вік ₂. Гл. ваўнянка.

Вало́вік ₃ ’пастух, які пасе валоў’ (З нар. сл.). Да валовы (пастух).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)