1.‑у. Празрысты, звычайна бясколерны, каштоўны камень, які сваім бляскам і цвёрдасцю перавышае ўсе іншыя мінералы і самацветы; агранены ў пэўную форму, называецца брыльянтам. У снежнай завеі гарэлі алмазам Старыя крамлёўскія вежы.Колас.
2.‑а. Тонкі асколак гэтага каменя, устаўлены ў аправу з дзяржаннем, прыстасаваны для рэзання шкла; шкларэз.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
2) тонкі асколак такога каменя ў аправе для рэзання шкла.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Стрэ́мка ‘вострая тонкая трэска, востры асколак шкла, металу, які залез пад скуру’ (ТСБМ; віл., ст.-дар., пух., Сл. ПЗБ; Шпіл.), стро́мка, стрэ́мка ‘тс’ (Байк. і Некр., ЛА, 3), стро́мка ‘тс’ (Касп.). Звязана чаргаваннем галосных з страмяк, стромкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адляце́цьсов.
1. (летя, удалиться) отлете́ть, улете́ть;
пту́шкі ~це́лі — пти́цы отлете́ли (улете́ли);
2.в др. знач. отлете́ть;
гу́зікі ~це́лі — пу́говицы отлете́ли;
~це́ў аско́лак — отлете́л оско́лок
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Splítter
m -s, -
1) аско́лак, аскалёпак
2) стрэ́мка
sich (D) éinen ~ in den Fínger (éin)stechen* — застрамі́ць сабе́ па́лец
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Аско́ла вісус; чалавек, што ўсюды паспявае’ (Бяльк.); параўн. рус.смал.асколок ’дзёрзкі, нахабны чалавек’, укр.дивитись оскілками ’глядзець са злобай’, польск.oskoła ’бярозавы сок’ (Брукнер). Гэта слова можна тлумачыць як семантычнае развіццё першаснага аскола таго ж паходжання, што і рус.оскол, бел.асколак, якія маглі мець значэнне тыпу ’стрэмка’. Яны развіваліся тым жа шляхам, што і рус.заноза. Іншае тлумачэнне: скажэнне слова раскол ’забойца, разбойнік; буян, нахабнік’ (Бяльк., Шат.), што адлюстроўвала ўяўленне аб раскольніках як адшчапенцах, кепскіх людзях, якое пашыралася царквой; у гэтым выпадку ўкр. прыклад, дарэчы, патрабуючы ўдакладнення, наўрад ці звязаны з бел.асколакрус.асколок. Сувязь тлумачэння з польск.oskola, відаць, ад уяўлення пра «ліпучасць» соку.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скабардзі́на ‘кашчэй (худы чалавек)’ (Касп.). Лаўчутэ (Балтизмы, 131) выводзіць з лат.skabardzîgs ‘востры, пранікаючы’ < skabar̂da ‘шчэпка, асколак, стрэмка’. Параўн. літ.skebérda ‘востры’; балтыйскія словы ўзыходзяць да кораня *skabh‑ ‘абрываць; скабліць’ (Траўтман, 262). У славянскіх мовах роднаснымі з’яўляюцца *skoblь, *skoblʼа і іх дэрываты; гл. Фрэнкель, 797, 799.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
fragment
[ˈfrægmənt]1.
n.
1) аско́лак, абло́мак, аске́пак -ка m., кава́лак -ка m.
2) уры́вак -ўка m., фрагмэ́нт -а m. (тво́ру, гу́таркі)
2.[,frægˈment]
v.t.
разьбіва́ць або́ дзялі́ць на ча́сткі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
*Ашву́рак, ошву́рок ’кароткая вяровачка’ (КСТ). Відаць, ад шворка ’абрывак вяроўкі’ з пераходам о > у пад націскам у выніку лабіялізацыі; не выключана таксама магчымасць з *о‑швырок (ад швыраць ’кідаць’, параўн. рус.ошвырок ’асколак, кусок палена’) і тыповым для гэтай зоны пераходам ы > у пасля зубных пад націскам (кобула, ву вы’ і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аскаба́лак, ‑лка, м.
Разм. Кавалак дрэва, абломак чаго‑н., асколак металу. — А кыш-кыш-кыш!.. — шпурляю на курэй аскабалак. — Каршуна няма на вас.Баранавых.Грысь па сваёй гаспадарскай звычцы прынёс у хату некалькі сухіх аскабалкаў.Кулакоўскі.Танк зароў, паехаў на пліту гусеніцай і крутануўся. Гранітныя аскабалкі пырснулі ва ўсе бакі.Лужанін.Марыля схапіла, бутэльку і бразнула яе аб печ. Дробныя аскабалкі шкла зазвінелі па хаце.Корбан.Аскабалкам жалеза.. [Васілю] перабіла плячо, моцна ўдарыла ў грудзі.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)