Аце́слівы (БРС, Касп., КЭС, лаг., Сцяшк., Янк. Мат., Бір. дыс.), ацесліўка тоўстая, гультаяватая жанчына’ (Янк. Мат.). З а‑цест‑лівы да цеста (гл.), параўн. цеслівы трохі недапечаны’ (Нас.), цеслявы ’тс’ (Нас., Сб.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Віту́ха ’матавіла’ (Шат.; КЭС, лаг.; Інстр. II); ’дошчачка для снавання красён’ (Шатал.); ’пустазелле, бярозка, Convolvulus’ (З нар. сл.); ’фасоля, якая ўецца’ (Мат. Гом.). Рус. обвива́льница, польск. powój ’бярозка, Convolvulus’. Да віць, віты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Крама́ч ’нож з паламаным лязом’ (Янк. Мат., КЭС, лаг., Нар. сл.). Параўн. ст.-рус. крома ’кавалак, нешта адломанае, адрэзанае’. Суфіксацыя на ‑ач для назваў прадметаў па ўласцівасцях (Сцяцко, Афікс. наз., 31–32).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ласапе́та, лісапе́та ’самакат на двух колах’ (КЭС, лаг.), лісапед, лісапет, лісафет, лісапета, лісафета (Сл. паўн.-зах.). Скажоныя формы ад веласіпед, якое з франц. vélocipéde < лац. velox, velocis ’хуткі’ і pes, pedis ’нага’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Лёганёўе, ліганёўе ’лёгкія’ (КЭС, лаг.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑ёўе (са значэннем сукупнасці прадметаў — Сцяцко, Афікс. наз., 205–206) ад леган- (магчыма, Шлегане, як печань), параўн. укр. легёні ’лёгкія’. Да лёгкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мошаст ’крэп, аксаміт’ (ТСБМ), мошаст, мошыст ’плюш’ (Сл. ПЗБ), ’вельвет’ (іўеў., Сцяшк. Сл.), ’махнатая тканіна’ (КЭС, лаг.). Паводле Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 3, 79), паходзіць з літ. mãšastas ’аксаміт’. Аднак гл. машэстэр ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пабры́дзіень ’гультай, пустаход, які цягаецца па свеце’ (КЭС, лаг.). Відавочна, утварэнне ад дзеяслова *пабра‑ дзіць < брадзіць (гл.) з суф. ‑ень і пераходам а > ы ў пераднаціскным складзе або пад уплывам брысці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пахва́т ’месца, якое часта трывожыцца’ (КЭС, лаг.). Не зусім ясная семантыка. Да па‑ (< прасл. po‑) са значэннем паступовасці і шматразовасці дзеяння і хватацца ’хапацца’ < прасл. xvatati, якое з su̯e‑ > svojь > свой (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
П’янто́с лаянк. ’п’яніца’ (лаг., Жд. 2; слуц., Жыв. НС). Вытворнае ад п’я́ны (гл.) пры дапамозе экспрэсіўнага фарманта ‑(т)ос, параўн. фіґос (ад фі́ґа) у выразе: фіґос пад нос (Воўк-Лев., Татарк., 155).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Суно́жаць ’сенажаць’ (мазыр., ГЧ). Ад больш ранняга сено́жаць (гл. сенажаць) з прыпадабненнем галосных. Параўн. таксама сенажа́ць ’тс’, санажа́тка ’тс’ (ашм., лаг., Стан.), што адзначаны ў дакументах XIII–XV стст. (Станкевіч, Язык, 986).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)