the first steps towards peace пе́ршыя кро́кі да мі́ру;
What’s the next step? Што будзем рабіць далей?
5. ме́ра, дзе́янне, крок, за́хады;
take steps рабі́ць за́хады
6. па, такт (у танцы)
♦
in step/out of step у нагу́/не ў нагу́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
trócken
a сухі́
das Hemd ist schon ~ — саро́чка ўжо вы́сахла [суха́я]
das ~e Land — су́ша
die Kéhle ist mir ganz ~ — у мяне́ ў го́рле перасо́хла
2) сухі́ (пра чалавека, словы і. г.д.)
◊ auf dem Tróckenen sein [sítzen*] — разм. сядзе́ць на мялі́ [без гро́шай]
im Tróckenen sein — быць у бяспе́цы
◊ wer im Tróckenen sitzt, lacht über den Régen — ≅ сы́ты гало́днаму не спачува́е
er ist noch nicht ~ hínter den Óhren — ≅ у яго́яшчэ́ малако́ на губа́х не вы́сахла
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Барана́. Рус., укр.борона́, польск.brona, чэш.brána (brány), в.-луж.bróna, н.-луж.brona, балг.бра́на́, серб.-харв.бра́на, славен.brána і г. д. Прасл.borna (bor‑na) ад асновы *bor‑ (параўн. bor‑zda ’баразна’). Параўноўваюць з лац.forāre ’свярліць’, ст.-в.-ням.borōn ’тс’, грэч.φαρόω ’ару’, φάρω ’расколваю’, лат.beȓzt церці, чысціць’ і да т. п. Гл. Бернекер, 74; Праабражэнскі, 1, 38; Фасмер, 1, 196–197; Брукнер, 41; Слаўскі, 1, 43; Махэк₂, 64; БЕР, 1, 74. Параўн. яшчэ Машынкі, Pierw., 74 (спецыфічная сувязь слав. і ст.-грэч. моў). Вельмі няпэўнай (з пункту погляду фанетыкі) з’яўляецца версія Аткупшчыкова, ЭИРЯ, IV, 87–96 (*borna < *bhorgná або *bhorgsná, да лац.frangere разбіваць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Барані́ць (БРС, Шат., Касп., Гарэц., Мал., Нас.). Рус. (ст.) (о)борони́ть, укр.борони́ти, польск.bronić, чэш.brániti, ст.-слав.бранити, балг.бра́ня, серб.-харв.бра́ити. Прасл.borniti bornʼǫ ’бараніць’. Вытворнае ад прасл.bornь ’вайна, барацьба, абарона; зброя’ (рус.бо́ронь ’барацьба, перашкода’, ст.-слав.брань ’бітва, бой’, балг. (ст.) бран, серб.-харв.бра̑н (ж.) ’бой’, славен.brȃn (ж.) ’абарона’, чэш.braň ’зброя’, польск.broń ’зброя’ і г. д.), якое паходзіць ад *borti, *borʼǫ ’змагацца’ (гл. бароцца). Фармальна бліжэй да слав.bornь стаіць літ.barnìs сварка, лаянка’ (балта-слав.*barni‑ сварка, барацьба’; Траўтман, 27). Літ-py далей гл. пад баро́цца. Параўн. яшчэМахэк₂, 64 (дэталёва марфалогія), які, аднак, (там жа, 61) знаходзіць роднаснасць з ірл.fó‑bairim ’нападаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бу́ра (Сцяшк. МГ, Інстр. I, Бесар., БРС), бу́ря (Бяльк.). Рус.бу́ря, укр.бу́ря, польск.burza, чэш.bouře, ст.-слав.боурꙗ, серб.-харв.бӳра, балг.бу́ра, бу́ря і г. д. Прасл.*burʼa ’бура’. Сюды ж, відаць, прасл.*buriti (гл. бурыць). Спрэчным з’яўляецца пытанне, ці *burʼa — аддзеяслоўнае ўтварэнне ці не. У аснове гэтай групы слоў ляжыць, мабыць, і.-е. гукапераймальнае *bhou̯r‑, *bhur‑. Параўноўваюць з лат.baûŗuôt, нарв.būra ’рыкаць’, ст.-ісл.byrr ’спадарожны вецер’, лац.furō ’шалею’, грэч.φυρμός ’беспарадак’, ст.-інд.bhuráti ’рухаецца, валтузіцца’ і г. д. Траўтман, 28; Мейе, RS, 2, 65; Слаўскі, 1, 51; Фасмер, 1, 250; Праабражэнскі, 1, 55; Брукнер, 50. Параўн. яшчэМахэк₂, 62. Няпэўна Шанскі, 1, Б, 236–237. Параўн. бу́рыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вата́га ’ватага’ (Др.-Падб.); ’арцель сплаўшчыкаў’ (Кольб.). Укр.вата́га ’атрад, натоўп; атара, чарада’. Ст.-рус.ватага ’шацёр, палатка, жыллё качэўнікаў’, рус.вата́га ’натоўп; статак, чарада, стая; рыбалавецкая арцель; месца промыслу, сяліба рыбакоў; рыбацкая хатка; сям’я і г. д.’ Старое запазычанне з цюрк. моў (ст.-чуваш.*våtaɣ, *uotaɣ, ст.-цюрк.otaɣ ’палатка; пакой; сям’я’; параўн. і тур.oda, odak ’пакой, хата’) (Меліаранскі, ИОРЯС, 10, 4, 118 і далей; Корш., AfslPh, 9, 659; Младэнаў, 58; Фасмер, 1, 278). Іншыя тлумачэнні пераконваюць менш: 1) запазычанне з паўн.-цюрк.vataga (гэта хутчэй само запазычанне з рус.; гл. Фасмер, там жа, там і літ-ра); 2) запазычанне з рум.vătaş ’стораж’ (літ-py гл. Фасмер, 1, 278). Параўн. яшчэШанскі, 1, В, 23–24.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Верая́ ’шулы, на якіх вісяць дзверы’ (БРС, Касп., Арх. Бяльк.); ’слуп, на які навешваюцца вароты’ (Гарэц.), верая́ ’тс’ (Шн.), вірая́ (Рам.), верія́ ’саха ў студні, з жураўлём’ (ДАБМ, 808). Параўн. і вары́йка ’перакладзіна, жардзіна, якой закрываюць вароты’ (Лысенка, ССП). Рус.верея́ ’касяк, слуп у дзвярах, варотах’, укр.вере́я ’вось, на якой ходзяць дзверы’, ст.-рус.верѣя, ст.-слав.верѣꙗ, славен.veréja ’дзвярны касяк’, чэш.veřeje, славац.veraj, польск.wierzeja. Прасл.*verěja (*vereja?, *verajь?, *veraja?). Параўн. слав.*vorъ ’шула, жардзіна’, *verti ’закрываць; адкрываць і да т. п.’ (гл. варо́ты) (Фасмер, 1, 298; Траўтман, 351–352). Параўн. яшчэверая́ ’ўзгорак’ (Яшк.), якое, бясспрэчна, звязана з верая́ ’шула, слуп’ (Яшкін прыводзіць з Слаўгарадчыны верая́ ’ўзгорак; вароты з дзвюх палавін; шула, слуп’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ганабо́лі ’буякі’, ганабо́льнік ’дурнічнік’ (Шатал.). Параўн. яшчэбел. назвы для Vaccinium uliginosum L.: п’яніцы, дурніцы, дурава, пʼянішніца, а галоўнае, галаваболь (гл. Кіс.). Ва ўкр. мове: безголов, буян, дурнопьян, дурниця, дурнина і, галоўнае, болиголов (гл. Макавецкі, Sł. botan.). Нягледзячы на тое што ў рус. мове дакладная адпаведнасць бел. слову — гонобо́ль (гл. Фасмер, 1, 437; варыянты: гонобо́бель, гоно́бель, гонобо́б, гонобо́й), якое Фасмер (там жа) лічыць магчымым табуістычным словам (’гонит боль’) з пазнейшымі эўфемістычнымі трансфармацыямі, зыходзіць, мяркуем, трэба з *головоболь: дысіміляцыяй плаўных л — л і двух губных в — б узнікла спачатку штосьці тыпу *гоновоболь, а потым гаплалогіяй *гоноболь. Іначай Махэк, Slavia, 23, 1954, 65. Не пераконвае Шанскі (1, Г, 127–128), які, прымаючы дысіміляцыйныя працэсы, зыходзіць ад прыметніка голубой.