показа́тельный

1. паказа́льны; (характерный) характэ́рны;

показа́тельное явле́ние характэ́рная з’я́ва;

2. (образцовый) паказа́льны; узо́рны;

показа́тельный суде́бный проце́сс паказа́льны судо́вы працэ́с;

показа́тельная шко́ла узо́рная шко́ла;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аб’ектыві́зм, ‑у, м.

1. Тое, што і аб’ектыўнасць (у 2 знач).

2. Уяўная аб’ектыўнасць, «беспартыйнасць» у навуцы і мастацтве, за якой хаваецца варожая марксісцка-ленінскай класавай ацэнцы рэчаіснасці буржуазная, ідэалістычная ідэалогія. Асноўная рыса разважанняў аўтара [легальнага марксіста Струвэ], адзначаная з самага пачатку, гэта яго вузкі аб’ектывізм, які абмяжоўваецца доказам немінучасці і неабходнасці працэсу і не імкнецца ўскрываць у кожнай канкрэтнай стадыі гэтага працэсу ўласцівую яму форму класавага антаганізму, — аб’ектывізм, які характарызуе працэс наогул, а не тыя антаганістычныя класы ў паасобку, з барацьбы якіх складваецца працэс. Ленін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шы́мі, нескл., м.

1. Англійскі бальны танец, разнавіднасць факстрота.

2. Спец. Самаваганне насавога кола трохколавага шасі самалёта на руленні, разбегу і прабегу.

3. Спец. Інтэнсіўны вагальны працэс у сістэме кіруемых колаў і пярэдняй падвескі аўтамабіля.

[Англ. shimmy.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Prozéss

m -es, -e

1) працэ́с, ход развіцця́

2) судо́вая спра́ва, працэ́с

kúrzen ~ máchen — дзе́йнічаць, до́ўга не разду́мваючы; ху́тка распра́віцца (з кім-н. – mit D)

mit j-m éinen ~ führen — судзі́цца з кім-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Адмага́цца ’не згаджацца’ (КЭС, лаг.), адмыгацца ’адмаўляцца’, ’як мага адказвацца’ (Бяльк.) да магчы (гл.). Незвычайная семантыка сведчыць у карысць калькі. Але існуе магчымасць тлумачэння: адмагацца : дамагацца, як адмаўляцца : дамаўляцца (Міхневіч, БЛ, 1973, 3, 60). Тады тут адбыўся працэс аналагічнага словаўтварэння.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

квазістаты́чны

(ад квазі- + статычны);

к. працэс — працэс у фізічнай або хімічнай сістэме, які працякае настолькі марудна, што стан сістэмы ў любы момант часу можна лічыць раўнаважным.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

адваро́тны, -ая, -ае.

1. Які накіраваны ў супрацьлеглы папярэдняму руху бок.

Адваротнае вярчэнне.

Кінуцца ў а. бок.

2. Які прыводзіць да зыходнага выніку.

А. хімічны працэс.

Адваротнае ператварэнне тавару ў грошы.

3. Супрацьлеглы.

Адыманне ёсць дзеянне, адваротнае складанню.

А. сэнс.

4. Супрацьлеглы вонкаваму, левы бок прадмета.

Распісацца на адваротным баку паштоўкі.

Доказ ад адваротнага (наз.).

◊

Адваротны бок медаля — другі, супрацьлеглы, ценявы, непажаданы, адмоўны бок якой-н. справы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перарва́ць, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак.

1. што. Разарваўшы, раздзяліць на часткі.

П. вяроўку.

2. што. Перапыніць на некаторы час якое-н. дзеянне, развіццё чаго-н.; парушыць якін. стан, працэс.

П. перапіску з кім-н. П. маўчанне.

3. каго. Перабіць чыю-н. размову, гутарку.

П. прамоўцу.

4. што. Разарваць усё, многае.

П. усе ніткі.

|| незак. перарыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэа́кцыя¹, -і, ж.

1. гл. рэагаваць.

2. Ператварэнне адных рэчываў у другія (хімічная рэакцыя) або пераўтварэнне атамных ядзер у выніку іх узаемадзеяння з іншымі элементарнымі часціцамі (ядзерная рэакцыя).

Ланцуговая р. (самастойны працэс пераўтварэння атамаў — у хімічнай рэакцыі або атамных ядзер — у ядзернай рэакцыі; таксама перан.: пра шэраг дзеянняў, якія ўзаемна выклікаюцца; кніжн.).

3. Рэзкая перамена ў самаадчуванні, упадак, слабасць пасля ўздыму, напружання.

Паслястрэсавая р.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

навіга́цыя, -і, ж.

1. Суднаходства, мараплаванне.

Адкрыць навігацыю.

2. Перыяд года, калі магчыма суднаходства.

3. Навука аб спосабах выбару шляху і метадах ваджэння суднаў, лятальных і касмічных апаратаў.

Падручнік па навігацыі.

Паветраная н.

Касмічная н.

4. Тэхналогія, працэс кіравання і выбару аптымальнага маршруту для транспартнага сродку з дапамогай навігатара (у 2 знач.).

Аўтамабільная н.

|| прым. навігацы́йны, -ая, -ае.

Н. перыяд.

Навігацыйныя прыборы.

Навігацыйная сістэма

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)