richen

1. vt падава́ць, праця́гваць;

die Hand zum Gruß ~ віта́цца з кім-н. за руку́

er kann ihm nicht das Wsser ~ перан. ≅ ён і падно́ска яго́ не ва́рты

2. vi

1) быць дастатко́вым, хапа́ць, става́ць;

sine Kraft reicht aus яму́ хапа́е сі́лы;

das Brot muss ~ хле́ба паві́нна хапі́ць

2) распасціра́цца, дастава́ць;

das Wsser reicht ihm bis an den Hals вада́ дасяга́е яму́ пад го́рла;

so weit der Hmmel reicht да са́мага гарызо́нта

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

scharf

1.

a во́стры

2) рэ́зкі, прані́злівы

3) е́дкі

4) во́стры, то́нкі (пра слых)

5) мо́цны (пра акуляры)

~e Patrnen — баявы́я патро́ны [набо́і]

ein ~er Schuss — тра́пны стрэл

auf j-n [auf etw.] ~ sein — мо́цна ціка́віцца кім-н. [чым-н.]; разм. пра́гнуць, мо́цна хаце́ць [жада́ць] (чаго-н.), ква́піцца (на што-н.)

2.

adv

1) во́стра (навастрыць)

2) дакла́дна; ува́жліва; пі́льна

~ bewchen — пі́льна ахо́ўваць

3) рашу́ча; рэ́зка; энергі́чна

~ drсhgreifen* — прыня́ць рашу́чыя ме́ры

~ mchen — падбухто́рваць, ве́сці кампа́нію супро́ць каго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

insetzen

1.

vt

1) устаўля́ць, уса́джваць; упраўля́ць

etw. in die Zitung ~ — памясці́ць што-н. у газе́це

2) садзі́ць (расліны)

3) (zu D, als A) прызнача́ць (кім-н.)

4) напру́жваць (сілы)

sein Lben ~ — рызыкава́ць сваі́м жыццём

5) вайск. уво́дзіць у бой

6) укла́дваць (грошы ў прадпрыемства)

etw. zum Pfand ~ — дава́ць што-н. пад зало́г

2.

vi

1) пачына́цца (пра музыку, хваробу і г.д.); надыхо́дзіць (пра мароз і г.д.)

3.

(sich)

(für A) заступа́цца (за каго-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

überlaufen

I überlaufen

* vi (s)

1) пераліва́цца (цераз край) (пра вадкасць, колер.)

2) (zu D) перабяга́ць, перахо́дзіць (да каго-н.)

II überlufen

* vt

1.

vt

1) абміна́ць, абыхо́дзіць (каго-н.); не лічы́цца (з кім-н., з чым-н.)

2) прабяга́ць вачы́ма

3) дакуча́ць, назаля́ць (каму-н.); абіва́ць (чые-н.) паро́гі

4) перапа́ўняць (напр., магазіны)

5) ахапля́ць, апано́ўваць

Angst überlä́uft mich — мяне́ бярэ́ страх

es überlä́uft mich kalt — мяне́ дрджыкі бяру́ць

2.

(sich) набе́гацца да сто́мы

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Verkhr

m -(e)s

1) рух; ву́лічны рух

im ~ sein — курcраваць

den ~ drsseln — скарача́ць рух, рабі́ць перашко́ды нарма́льнаму ру́ху

den ~ stören — паруша́ць рух

auf der Strße herrscht strker [rger] ~ — на ву́ліцы вялі́кі рух

2) вайск. рух (па камунікацыях)

3) зно́сіны (па пошце, чыгунцы)

4) фін. абарачэ́нне

5) зно́сіны

mit j-m ~ hben [pflgen], mit j-m im ~ sthen* — падтры́мліваць зно́сіны [знаёмства] з кім-н.

breflicher ~ — перапі́ска, карэспандэ́нцыя

◊ der ~ mit ihm ist nichts für dich — ён табе́ не кампа́нія

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

verwnden

*

1.

vt

1) ужыва́ць, скарыста́ць, прымяня́ць, тра́ціць

etw. zu sinem Ntzen ~ — скарыста́ць што-н. на сваю́ кары́сць

viel Fleiß auf ine rbeit ~ — прыкла́сці мно́га намага́нняў у рабо́це

2) адво́дзіць (убок вочы)

er verwndte kinen Blick [kein uge] vom Kind — ён не спуска́ў вачэ́й з дзія́цці

2.

(sich)

(bei j-m für A) хада́йнічаць (перад кім-н. за каго-н., што-н.), прасі́ць (каго-н., за каго-н.), заступа́цца

sich für inen Vrschlag ~ — адсто́йваць [абараня́ць] яку́ю-н. прапано́ву

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Mühe

f -, -n намага́нне, вы́сілак, кло́пат, імкне́нне

mit ~ und Not — з (вялі́кай) ця́жкасцю

sich (D) ~ gben* — намага́цца, ру́піцца

mchen Sie sich kine ~! — не турбу́йцеся, калі́ ла́ска!

sine lebe ~ mit j-m [mit etw.] (D) hben — важда́цца з кім-н., з чым-н.

es lohnt sich die ~ nicht — гэ́та не ва́рта кло́пату

sich grße ~ [sich die ~] mchen — узя́ць на сябе́ турбо́ты

kine ~ schuen — не бая́цца кло́пату, не шкадава́ць сіл

◊ ~ und Fleiß bricht Eis — ≅ цярпі́ каза́к – атама́нам бу́дзеш

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

minen

vt

1) меркава́ць, ду́маць, мець на ўва́зе

2) выка́зваць сваю́ ду́мку, каза́ць

3) мець наме́р, хаце́ць (што-н. зрабіць)

was ~ Sie daz? — што Вы ду́маеце аб гэ́тым?, што Вы ска́жаце нако́нт гэ́тага?

was ~ Sie damt? — што Вы ма́еце на ўва́зе?

etw. nicht böse ~ — не мець дрэ́ннага [зло́га] наме́ру

es gut mit j-m ~ — до́бра абыхо́дзіцца з кім-н., до́бра адно́сіцца [ста́віцца] да каго́-н.

◊ der fen meint es gut — разм. печ до́бра наце́плена

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

го́рача,

1. Прысл. да гарачы (у 1, 3 знач).

2. безас. у знач. вык. Пра высокую нагрэтасць паветра. На дварэ горача. □ У паветры ўжо адчуваўся подых блізкай восені. Днём усё яшчэ было горача. Затое ноччу дацінаў холад. Асіпенка. Нібы ля сонца, горача на полі, Плугі дымяцца ад гарачыні. А. Астапенка.

3. безас. у знач. вык., каму і без дап. Пра адчуванне кім‑н. гарачыні, якая ідзе ад чаго‑н. моцна нагрэтага. З адчыненых дзвярэй школы валіла пара, горача было сядзець у суконных світках, у кажухах. Лобан. — Горача, — пачуўся з-за коміна звонкі дзіцячы голас. Чорны. // Пра адчуванне гарачыні ў целе ад наплыву моцных пачуццяў, перажыванняў і пад. Ад радасці ўнутры горача робіцца. Бядуля. [Візэнеру] рабілася і горача і холадна, калі ён думаў аб гэтай звышснайперскай кулі нябачнага стралка. Шамякін.

4. безас. у знач. вык., каму і без дап. Цяжка, многа бяды, клопату. Натхніцелі санацыйнага рэжыму добра разумелі, што заўтра ім будзе яшчэ больш горача на «крэсах усходніх», чым сёння, і гэта парахавая бочка рана ці позна павінна будзе, нарэшце, узарвацца. Майхровіч.

•••

Аж небу горача (стане, будзе і пад.) — пра самую высокую ступень інтэнсіўнасці якога‑н. дзеяння або дзейнасці. — І потым наносім такія моцныя ўдары, што аж небу горача робіцца, — лічачы, што размова скончана, устаў Карніцкі. Паслядовіч.

Ні холадна ні горача каму — пра раўнадушныя адносіны, адсутнасць цікавасці да чаго‑н. Дзед Астап проста сніць свае турэцкія баталіі, ад якіх цяпер нікому ні холадна ні горача. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́ля, ‑і, ж.

1. Р мн. ‑ей. Частка чаго‑н. Дзяліць на роўныя долі. □ Недалёка грымнула гармата, а праз якую долю мінуты дзесьці побач разарваўся снарад. Маўзон. Андрэй Міхайлавіч зразумеў, нарэшце, з кім мае справу і як трэба надалей трымацца з гэтымі людзьмі, каб хаця ў сотай долі аддзякаваць ім за свой ратунак. Самуйлёнак. У Шарэйкавым параўнанні нейкая доля праўды была. Брыль. // Належная каму‑н. частка чаго‑н., права на ўдзел у чым‑н.; чый‑н. удзел у чым‑н., уклад у што‑н. На балоце за Абадком стаяць два стажкі. У іх і наша доля — паўстажка. Якімовіч. — Не п’ю, але за кампанію... — Васіль дастаў і палажыў на стол сваё сала і хлеб. — Хай і мая доля будзе. Гаўрылкін.

2. Лёс, становішча. Шчаслівая доля. Сірочая доля. □ Я задаволены, што нас доля зноў сабрала разам. Гартны. Няўжо ж у яго хопіць адвагі звязаць яе долю з доляй малапрыметнага настаўніка ў гэтай глушы. Колас. Вам на памяць Серп і Молат Даравала доля, Каб з вас кожны быў, як волат, Не гнуў плеч ніколі. Купала. // Шчасце, удача; проціл. нядоля. Разышліся пад гарою тры дарогі ў полі, па якой жа — тая доля, па якой — нядоля... Трус.

3. Р мн. ‑ей. Частка размеру музычнага такта.

4. Р мн. ‑ей. Уст. Мера масы, роўная 44 мг, якая ўжывалася да ўвядзення метрычнай сістэмы.

•••

Быць у долі гл. быць.

Выпасці на долю чыю або каму гл. выпасці.

Ільвіная доля — вялікая частка.

Прыняць у долю гл. прыняць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)