source [sɔ:s] n.
1. выто́к; крыні́ца;
Where is the source of the Thames? Адкуль выцякае Тэмза?
2. пача́так, выто́к; прычы́на;
a sour ce of inspiration прычы́на натхне́ння;
a sour ce of funds крыні́ца фінансава́ння;
cut off the evil at its source задушы́ць зло ў яго́ заро́дку
3. дакуме́нт, пісьмо́вая крыні́ца;
historical sources гістары́чныя крыні́цы;
original sour ces першакрыні́цы;
trace one’s sources вывуча́ць сваё пахо́джанне, знахо́дзіць свае́ карані́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
dawn
[dɔn]
1.
n.
1) гл. daybreak
at (the) dawn — на сьвіта́ньні, до́сьвіткам, на зо́лку
2) пача́так -ку m.; зача́ткі pl. (культу́ры)
2.
v.i.
1) сьвіта́ць; днець (impers.); відне́ць; разьвідня́цца (impers.)
2) рабі́цца я́сным (для во́ка ці ро́зуму)
3) пачына́цца, надыхо́дзіць
A new era is dawning — Надыхо́дзіць но́вая э́ра
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дзённік, ‑а, м.
1. Храналагічны запіс падзей, у якіх сам аўтар удзельнічаў ці быў іх сведкам. Дарожны дзённік. Дзённік з’езда. □ У блакнот свой заношу пачатак Вандроўнага дзённіка, Дзень уч[а]рашні, вечар, Ноч і сённяшні досвітак шэры, Усе ростані і сустрэчы Пішу на паперы. Куляшоў.
2. Кніга, сшытак і пад. з такімі запісамі. Марына сядзела за сталом у Валі Арэшкі, калі Собіч праглядаў яе касавыя дзённікі. Скрыган. Яшчэ перад ад’ездам у пушчу дзед Рыгор перадаў .. [Архіпу Паўлавічу] рукапісы і дзённік Васіля Крамнёва. Шашкоў. // Вучнёўскі сшытак для запісу зададзеных урокаў і выстаўлення ацэнак. Пятро Захаравіч нечакана пацікавіўся Рыгоркавым школьным дзённікам. Краўчанка. [Галя] несла абгорнуты чыстай сіняй паперай дзённік з аднымі круглымі пяцёркамі на пераводнай старонцы. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Érste
sub
1) m -n, -n пе́ршае чысло́ (месяца)
2)
das ~ und das Létzte — пача́так і кане́ц
3) m, f -n, -n пе́ршы, пе́ршая
der [die] ~ in der Klásse — пе́ршы ву́чань [пе́ршая вучані́ца] у кла́се
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
зара́ ж
1. Mórgenrot n -(e)s, Mórgenröte f - (ранішняя); Ábendrot n, Ábendröte f (вячэрняя);
з заро́ю frühmorgens, am frühen Mórgen; im Mórgengrauen;
2. перан (пачатак чаго-н) Mórgenrot n, Mórgenröte f;
ад зары́ да зары́ vom Ábend bis zum Mórgen, die gánze Nacht hindúrch;
ні свет ні зара́ vor Tau und Tag, in áller Frühe, vor Tágesanbruch
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дух, -у і -а, м.
1. -у. Свядомасць, мысленне, псіхічныя здольнасці, тое, што прымушае да дзеянняў, дзейнасці; пачатак, што вызначае паводзіны, дзеянні.
У здаровым целе здаровы д.
2. -у. Унутраная маральная сіла.
Высокі баявы д.
Ваяўнічы д.
3. -а, мн. -і, -аў. У рэлігійна-містычных уяўленнях: бесцялесная звышнатуральная істота.
Святы д.
Злы д.
Нячысты д.
4. -у, перан., чаго. Змест, сапраўдны сэнс, адметная адзнака чаго-н.
Па духу закона.
Адчуць д. часу.
5. -у. Тое, што і дыханне (разм.).
Д. займае.
Д. перавесці.
6. -у. Тое, што і паветра (разм.).
Лясны д.
7. -у. Тое, што і пах (разм.).
Цяжкі д.
◊
Выматаць духі (разм.) — давесці да знямогі.
Духу баяцца (разм.) — адчуваць страх пры адным упамінанні каго-н.
Каб і духу чыйго не было (разм.) — аб рашучым патрабаванні чыйго-н. выдалення.
Падаць духам — траціць надзею, адчайвацца.
Святым духам (разм., жарт., іран.) — невядома чым, нічым (жыць, існаваць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
увайсці́, увайду́, уво́йдзеш, уво́йдзе; увайшо́ў, -шла́, -ло́; увайдзі́; зак.
1. Уступіць, пранікнуць унутр.
У. ў дом.
У. ў гісторыю (перан.: захавацца ў памяці чалавецтва).
2. Уключыцца ў склад, у члены чаго-н.
У. ў склад праўлення.
3. Змясціцца.
У бочку ўвайшло яшчэ адно вядро вады.
4. Асвоіцца з чым-н., унікнуць у што-н.
У. ў новую работу.
У. ў курс справы.
5. У спалучэнні з абстрактнымі назоўнікамі азначае пачатак дзеяння, стану, названага назоўнікам.
У. ў моду (стаць звычайным, прывычным). У. ў прывычку (стаць прывычным). У. ў азарт (моцна захапіцца чым-н., адчуць запал да чаго-н.). У. ў давер (пачаць карыстацца даверам). У. ў сілу (падужэць, а таксама стаць законным, дзейным).
6. Прайсці які-н. шлях (разм.).
У. дзесяць кіламетраў.
|| незак. увахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1—5 знач.).
|| наз. увахо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.) і увахо́джанне, -я, н. (да 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
los=
аддз. дзеясл. прыстаўка, указвае на:
1) аддзяленне, вызваленне ад чаго-н.: lósbinden* адвя́зваць
2) пачатак дзеяння: lósgehen* пачына́цца =los паўсуф. прыметнікаў, указвае на адсутнасць у прадмета пэўнай прыкметы ці ўласцівасці: árbeitslos беспрацо́ўны
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Кон 1 ’месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі і г. д.)’ (ТСБМ), ’галоўнае месца дзеяння на пляцоўцы, на якім стаяць удзельнікі гульні’ (Нар. словатв.). Гл. кон 3.
Кон 2 ’гульня ў мяч’ (Ян.). Гл. кон 1.
Кон 3 ’чарга, лёс’ (Нас.). Укр. кін ’месца гульні’ і ’месца смяротнай кары’, рус. кон ’рад, чарга’, ’канец, мяжа, рубеж’, ст.-рус. конъ ’тс’, серб.-харв. ко̏н ’пачатак і канец’, ст.-чэш. kon ’канец’, н.-луж. kón ’тэрмін, момант’. Прасл. konъ зберагло рэфлексацыю толькі ў частцы славянскіх моў, у іншых яго выцесніла вытворнае konьcь. Разглядаемае слова знаходзіцца ў рэгулярных апафанічных адносінах з прасл. čęti (гл. пачаць). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 10, 195–196.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Немаўля ’малое дзіця’ (ТСБМ), іншыя формы, адзначаныя ў мастацкай літаратуры: немаўляшка (Багдановіч), немаўлёнак ’дзіця, якое знаходзіцца яшчэ ў лоне мацеры, не радзілася на свет’ (Лужанін), немаўлятка і пад., гл. Рапановіч, Лекс. і грам., 26–27. Адсутнасць слова ў народных гаворках сведчыць пра запазычанне, параўн. польск. niemowlę, укр. немовля́ ’дзіця, што яшчэ не гаворыць’ (Грынч.), якія маглі быць непасрэднымі крыніцамі запазычання (асабліва апошняе). Ст.-бел. немовя ’грудное дзіця’ (пачатак XVII ст.), паводле Булыкі (Лекс. запазыч.), са ст.-польск. niemowlę, хутчэй niemowię, што ў сваю чаргу запазычана з чэшскай, параўн. заўвагу Урбанчыка адносна польск. niemowiątko, якое упершыню з’явілася ў перакладзе Бібліі (ZPSS, 8, 460). Гл. таксама Фасмер, ZfSlPh, 12, 120; Вінцэнц, Slavica Herosolimitana, 7, 245–252; Брукнер, 360.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)