2.перен. (упадок) заняпа́д, -ду м.; (спад) спад, род. спа́ду м.; (кончина) скон, род. ско́ну м.;
быть на уще́рбе быць на ско́не (у заняпа́дзе, на спа́дзе);
3.астр. ушчэ́рб, -бу м.;
луна́ уже́ на уще́рбе ме́сяц ужо́ на ўшчэ́рбе, ужо́ схо́днія дні;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вычвара́ць ’вырабляць штукі, выдумляць, строіць жарты’ (БРС, Шат., Яруш., Некр., Янк. БФ; КЭС, лаг.). Магчыма, утварэнне ад пачвара (гл.) (< польск.poczwara) з дапамогай замяняльнай прэфіксацыі і, відавочна, калі меркаваць на значэнню, не без уплыву дзеяслова вытвараць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вястун ’веснік, прадвеснік’ (БРС, КТС), рус.пск.вестуно́к ’веснік’, польск.zwiastun ’прадвеснік, вястун’. Бел. лексема — пранікненне польск.zwiastun (без прэфікса z‑, які, аднак, захаваўся ў слове звестка (гл.)). Да ведаць, весць (гл.). Сюды ж вясту́нка (БРС, КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Відзелкі ’відэльцы’ (слуц., З нар. сл.), відзёлкі (Выг.), відзельцы (Бяльк.), укр.виделка, рус.кур., арл., варон., смал.виделка, видёлка, видёлочка ’тс’. Запазычана з польск.widelec ’тс’ не без уплыву ўсх.-слав. або бел.вілкі. Гл. яшчэ відэлка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лэбзя ’карова без рог’ (свісл., Сцяшк. Сл.). Калі гэта не запазычанне (з польск.?), параўн. славац.lebza ’башка’, то можна меркаваць, што ўварылася яно з лэб ’лоб’ (гл.) і суф. ‑за (як галамоўза ’бязрогая скаціна’). Аналагічна лабанька (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Манты́лья ’карункавае пакрывала (на галаву) у іспанак’, ’кароткая жаночая накідка без рукавоў’ (ТСБМ). З рус.мантилья ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79), якое праз новав.-ням.Mantille ці франц.mantille з ісп.mantilla (Фасмер, 2, 570) < лац.mantellum ’покрыва’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́нькі ’шарсцяныя рукавіцы з адным вялікім пальцам’ (жытк., ДАБМ, к. 333). Рус.арх.ма́ньки ’рабочыя пальчаткі без пальцаў’, ярасл., уладз., валаг., пск., цвяр.ма́нька ’жаночая муфта’. Да манька ’муфта’, якое з італ.manica ’рукаў’ (Фасмер, 2, 571).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́едзь ’ежа’: Ена умрэ без нееді (Ян.). Незвычайнае тлумачэнне слова удакладняецца прыведзенай ілюстрацыяй, з якой вынікае, што першаснае значэнне яго павінна быць вядзенне’, што дакладна адпавядае засведчанаму ў іншых гаворках неедзь ’голад, недаяданне’ (Янк. 2), да есці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ніга́дкі ’бесклапотна, ні аб чым не думаючы’ (Бяльк.), ’добра’ (Ян.), ’хоць бы што, нядоўга думаючы’ (ТС), ні гадкі ’як ні ў чым не бывала, як з гусі вада’ (Шат.). Гл. гадка ’размова’, г. зн. ’без доўгіх размоў’.