Марцыпа́н, ‑ны (мн.) ’кандытарскія вырабы з цеста, прыгатаванага з працёртага міндалю або арэхаў з цукрам’, ’што-небудзь вельмі смачнае, адмыслова прыгатаванае’, ’страва, якая не існуе — нешта накшталт птушынага малака’ (ТСБМ; шчуч., З нар. сл.), ’вараныя буракі’ (ТС), ст.-бел.марципанъ ’тс’ (XVII ст.), якое запазычана са ст.-польск.marcypan < італ.marzapane ’пернік’ (Булыка, Лекс. запазыч., 119; Кохман, 84). Першапачаткова італ.marzipane — венецыянская манета, пасля мера: 10 марцыпанаў = 1 чацвярыку; у скрыні памерам у 1 марцыпан перавозіўся з Кіпра салодкі пірог, які пазней і стаў называцца марцыпанам. Італ.marzapane ўзыходзіць да араб.mauthabān ’кароль, які сядзіць на троне’. Не выключана другаснае запазычанне бел. лексемы з рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 80).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тала́нт ’самая вялікая адзінка вагі і грашовая адзінка ў Старажытнай Грэцыі і на Усходзе’ (ТСБМ), ст.-бел.талантъ ’тс’: два таланты (1616 г., Карскі 2-3, 334), талентъ, талантъ ’тс’ (Сл. Скар.). Праз ст.-слав.таланътъ ’тс’ з грэч.τάλαντον з індаеўрапейскім коранем *tel‑ ’падымаць (на вагі), узважваць’, што мела значэнні: ’адзінка вагі ў 26,2 кг’, ’грашова-разліковая, але не манетная адзінка, срэбная або залатая’, ’вагі’. З грэч.τάλαντον — лац.talentum (у значэнні грэчаскай меры). Усходнія славяне з XI–XII стст. ведаюць словы талантъ, таланто ў значэннях ’вага і манета ў старажытных грэкаў і рымлян’ і ’талент’ (Сразн., 3, 921; Чарных, 2, 226; Фасмер, 4, 14–15). Гл. та́лент.
2) грашовая адзінка Аргенціны, Балівіі, Дамініканскай Рэспублікі, Калумбіі, Кубы, Мексікі, Філіпін, Уругвая, роўная 100 сентава або 100 сентэсіма.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Gróschen
m -s, - грош (манета)
kéinen ~ wert sein — не быць ва́ртым ні шэ́лега
◊ bei ihm ist der ~ gefállen — нарэ́шце да яго́ дайшло́
der ~ bringt den Táler — ≅ капе́йка рубе́ль зберага́е
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
piece[pi:s]n.
1. кава́лак, кусо́к;
a piece of paperа́ркуш папе́ры;
a piece of land кава́лак зямлі́
2. асо́бная рэч;
a piece of furniture мэ́бля;
a piece of luggage ме́сца багажу́;
a chess piece ша́хматная фігу́ра
3. твор;
a piece of art маста́цкі твор
4.мане́та;
a five-copeck piece пяцікапе́ечная мане́та
5. (у спалучэннях) : a piece of news/advice/luck навіна́/пара́да/уда́ча
♦
a piece of cakeinfml дро́бязь; пусцяко́вая спра́ва;
give smb. a piece of one’s mindinfml зада́ць каму́-н. жа́ру;
in one pieceinfml цэ́лы і непашко́джаны, здаро́вы;
go to piecesinfml разнервава́цца, спужа́цца; правалі́цца, прапа́сці
piece together[ˌpi:stəˈgeðə]phr. v. састаўля́ць, збіра́ць;
He was slowly piecing together torn fragments of a letter. Ён павольна састаўляў кавалачкі парванага пісьма.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
дука́т
(іт. ducato)
даўнейшая сярэбраная, затым залатая манета, якая з’явілася ў 13 ст. у Венецыі, а пасля чаканілася ў многіх краінах Еўропы; на тэрыторыі Беларусі ў 14—16 ст. найбольш пашыраны быў венгерскі д.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дэнье́
(фр. denier)
1) даўнейшая французская манета, роўная 1/240 ліўра; выйшла з абарачэння ў пач. 19 ст.;
2) уст. мера тонкасці шаўковага валакна, якая вызначалася адносінамі вагі валакна да яго даўжыні; заменена тэксам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
орт1
(ням. Ort = літар. месца)
1) сярэбраная манета Польшчы і германскіх дзяржаў у 17—18 ст., якая адпавядала 1/4 талера;
2) гарызантальная падземная горная выпрацоўка, якая не мае непасрэднага выхаду на паверхню.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ліўр
(фр. livre, ад лац. libra = фунт)
1) сярэбраная манета ў сярэдневяковай Францыі;
2) грашовая адзінка ў Францыі да ўвядзення франка (1799 г.), роўная 240 дэнье;
3) даўнейшая французская мера вагі, роўная 1/2 кг.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
та́лер1
(ням. Taler)
старажытная сярэбраная манета, якая ў 1518 г. пачала чаканіцца ў Чэхіі, а пазней распаўсюдзілася ў Германіі, Скандынавіі, Галандыі, Італіі і іншых еўрапейскіх краінах; на тэрыторыі Беларусі т. абарачаўся з 16 ст.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)