Падшыва́нец, падшыва́лец ’хлапчук (звычайна падлетак)’ (ТСБМ, Інстр. III), падшыва́нец ’гарэза’ (Касп.), ’той, хто выдае сябе за каго-н. іншага’ (Др.-Падб.), падшы́ты ветрам ’легкадумны’ (Сл. ПЗБ). Укр.підшива́йло ’падліза’, рус.подшива́ла ’дасціпнік, жартаўнік’, подшива́ть языком ’кпіць, жартаваць’. Да падшыць < шыць; семантыка відавочныя з фразеалагізма падшыты ветрам. Дэфініцыя Друцкага-Падбярэскага — семантычнае запазычанне з польск.podszywający się ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пазорны ’прыгожы, відны, статны’ (Гарэц., Бяльк., Янк. БП, Янк. I, Шн., Нар. лекс.), ’той, хто непрыстойна сябе паводзіць’ (Сл. ПЗБ), пазу͡орны ’прыгожы’ (Федар. VII). Рус.позорный ’непрыстойны, ганебны’, ст.-рус.позорный ’непрыстойны, ганебны’, польск.pozorny ’уяўны, які задаецца’, чэш.pozorný ’уважлівы’, славен.pozóren ’уважлівы’, балг.позо́рен. Прыметнік на ‑n‑ ад слав.pozorъ ’увага; ганьба’. Далей гл. зорыць, зрэнкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паслу́шнік ’чалавек, які рыхтуецца стаць манахам’, ’прыслужнік у манастыры’ (ТСБМ). Рус.по́слушник, послу́шник ’тс’. Польск.posłusznik ’тс’, ’паслухмяны, пакорны’, чэш.poslušník ’тс’, славац.poslušník ’манах’, серб.-харв.послу̀шник ’слухмяны, пакорлівы чалавек’, балг.послу́шник ’паслушнік’. Са ст.-слав.послушникъ ’пакорлівы, пачцівы вучань, слухач’, якое з’яўляецца калькай са ст.-грэч.ἀκροατής ’слухач’, пазней ’той, хто чытае’, ’знаўца’. Да слух (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перашчалы́га (трошчанага) ’той, хто перадражнівае, перакручвае гутарку іншых асобаў’ (Варл.). Аддзеяслоўпы назоўнік, у якасці зыходнага можна прывесці шчалыкаць ’шчыпаць’ ці шчалугещь ’лушчыць’. Нельга выключыць уплыў рус.прощелыга ’круцель, махляр, прайдзісвет; насмешнік’, якое узводзіцца да рус.щель ’шчыліна’ і стаіць у адным шэрагу семантычна блізкіх слоў: пройдохаг проныра, пралаза (Фасмер, 3, 387), што ў святле прыведзеных фактаў не зусім пераконвае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Праве́ц, праўцак у выразах: стаяць праўцом ’стаяць прама’ (стаўб., Нар. сл.), стаяць праўцака ’не даваць магчымасці паварушыцца’ (калінк., З нар. сл.), на праўцака браць ’аб стане непрытомнасці’ (Ян.), праўцаком ’дыбам’ (гом., Нар. словатв.), правцёвый ’той, які стаіць старчаком’ (брэсц., З нар. сл.). Укр.правцем поставити ’выпраміць (руку, ногу), не даць сагнуцца’. Да правы ў значэнні ’роўны, прамы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трахтава́ць ‘частаваць’ (Рэг. сл. Віц., Федар. 5, Сцяшк. Сл., Юрч. Сін.): трахтаваць буду мёдам і віном (валож., Песні нар. свят), сюды ж трахтава́цца ‘рыхтавацца карміць, частаваць’ (Юрч. Сін.), трахтава́ннік ‘той, хто частуе’ (Юрч. СНЛ). Запазычана са ст.-польск.traktować, trachtować ‘частаваць’ праз ст.-бел.трактовати ‘тс’ або ўтворана ад ст.-бел.трактъ ‘бяседа’ (1570 г.). Гл. трактаваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
неафі́т
(п.-лац. neophytus, ад гр. neophytos)
1) той, хто нядаўна прыняў якое-н. веравызнанне;
2) перан. новы прыхільнік якога-н. вучэння або грамадскага руху;
3) новы від раслін у мясцовай флоры, з’яўленне якога не звязана з наўмысным пашырэннем яго чалавекам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
постімпрэсіяні́зм
(ад пост- + імпрэсіянізм)
умоўная назва кірунку, які прыйшоў на змену імпрэсіянізму ў мастацтве канца 19 — пач. 20 ст.; прадстаўнікі яго, у адрозненне ад імпрэсіяністаў, імкнуліся стварыць больш умоўны, але ў той жа час і больш шырокі і цэласны вобраз свету.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
indém
conj
1.
тым ча́сам, між тым, у той час
2.
указвае на спосаб дзеяння:
~ er an díesem Werk árbeitete, studíerte er víele Dokuménte — працу́ючы над гэ́тым тво́рам, ён вы́вучыў шмат дакуме́нтаў
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
manch
pron indef не́йкі, пэўны; сёй-той; pl шмат хто з
~e ságen — некато́рыя [мно́гія] ка́жуць
~er júnger Mann — не адзі́н малады́ чалаве́к
in ~em hat er Recht — у мно́гім ён ма́е ра́цыю
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)