Тры́гельт ‘гасцінчык, чаявыя’ (В. Дунін-Марцінкевіч). Запазычана праз польск. tryngielt з ням. trinkgeld ‘невялікая сума грошай на пачастунак за зробленую паслугу’ (Вінцэнц), літаральна ‘грошы на выпіўку’ (ад trynken ‘піць; выпіваць’), мажліва, пры пасрэдніцтве ід. trinkgeld ‘чаявыя’. Гл. трынкнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Піва́лка ’п’яўка (гарад., віц., ЛА, 1). Відаць, з ⁺плаўка ў выніку метатэзы іі…ў > в..л. Да піць (гл.). Пад уплывам народнай этымалогіі прыста вілася а‑ ці ў‑© апівалка, у півалка, параўн. n і ваўка ’тс’ (ЛА, 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нагбом ’нагнуўшы вядро, збанок’ (піць) (Нас., ТСБМ, брасл., глуск., бялын., ДАБМ, камент. 145; полац., Нар. лекс.), нагбом і на́гбам ’тс’ (Сл. ПЗБ). Да нагба́ць ’нагнуць’ якое Насовіч лічыць вытворным ад гбаць (гл.); часцей ужываецца ў форме з перастаноўкай — набгом (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перабахту́рываць ’пераліваць праз край, наліваць звыш меры’ (Нас.). Да пера- (гл.) і бухторыць ’праз меру ліць вадкасць’, ’празмерна піць (гарэлку)’, якое ад прасл. *buxъtěti < *buxati < *bux! пры дапамозе суф. ‑or‑ са значэннем паўтаральнасці дзеяння (узнікшага, магчыма, пад уплывам *vъtorъ ’другі’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тры́нкнуць ‘выпіць (гарэлкі)’ (Шат., Сцяшк. Сл.), тры́нкаць ‘выпіваць’ (Скарбы). Параўн. польск. жарг. trynknąć ‘выпіць (гарэлкі)’, літ. trinkóti ‘тс’, што з ням. trinken ‘тс’ (Вінцэнц; Грынавяцкене; Сл. ПЗБ, 5, 137), мажліва, праз ід. trinken ‘піць, жлукціць’ (Астравух, Ідыш-бел. сл., 805).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эх, выкл.
Ужываецца пры выражэнні захаплення, раптоўнага здзіўлення, папроку, шкадавання, прыкрасці. — Эх, дакука на маю галаву, — думала .. [Волька], аднак жа пад вечар скарэй пайшла дахаты. Скрыган. Эх, як слаўна, як прыгожа, Хораша, прыстойна! Колас. [Лена:] — Лепш памаўчы. Колькі разоў абяцаў кінуць піць, а ўсё не кідаеш. Эх, Алесь, Алесь. Яшчэ сватаўся... Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Му́гаць ’жэрці’, ’есці, гучна сёрбаючы’ (полац., Янк. 2, Нар. сл.). Балтызм. Параўн. літ. mugóti ’жэрці; хутка, многа есці, запіхваць’. Параўн. таксама ўсх.-польск. mugać ’ссаць, піць’ (Зданцэвіч, LP, 8, 1960, 345). Лаўчутэ (Балтизмы, 145) адносіць лексему ў разрад слоў, паходжанне якіх аргументавана недастаткова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́лепіць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; зак., што.
1. Лепячы з мяккага матэрыялу, зрабіць, стварыць што‑н. Вылепіць снежную бабу. Скульптар вылепіў бюст Купалы.
2. Разм. Абклеіць. Вылепіць сцяну газетамі. □ — Дык што вам з тых грошай, здурнелі вы, ці што! У сметнік іх трэба выкінуць ці кут вылепіць імі, цяпер жа савецкія ўжо, лепшыя! Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
pragnienie
н.
1. смага;
mam pragnienie — мне хочацца піць; у мяне смага;
2. прага; жаданне; імкненне;
pragnienie wiedzy — прага ведаў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Піту́ха, птушка ’маленькі гаршчочак для варэння малака’ (Сцяшк. Сл.; пруж., Сл. Брэс., гродз., Нар. сл.; Скарбы), ’посуд для піцця’ (Турская ў Федар. 7), укр. питу́чка. Фармальна — да піць (гл.), тады ’посуд для піцця’ — першаснае значэнне, памянш. птушачка ’маленькі гаршчочак ёмістасцю да аднаго літра’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)