Ранцавальнікі ’валачобнікі’ (баран., пруж., Бел. фальк. у суч. зап. (Брэс.), 57). Хутчэй за ўсё з *ралцавальнікі (гл. ра́лца2). Сумніўна вывядзенне дзеяслова ранцаваць ’віншаваць песняй’ з ра́нец ’заплечная торба’ (“chodit z rancem, určenym pro dary”, гл. Slavia, 43, 1, 54). Не выключана аднак запазычанне, параўн. каш.ramcowac ’стукацца ў дзверы; крычаць’, в.-луж.rancować ’валачыцца’ (< ням.ranzen ’спарвацца (пра сабак)’), гл. SEK, 4, 172, 220; Шустар-Шэўц, 2, 1206.
Тыр-тыр, тырь‑тырь — пра гукі стрэлаў з ружжа (Канкард. XIX ст.). Гукаперайманне. Паводле Брукнера (589), польск.tyr ‘стрэл’ можа паходзіць з іт.tiro ‘тс’, якое, у сваю чаргу, ад франц.tirer ‘страляць’, англ.tear ‘разрываць’, ням.zerren ‘цягнуць’, што сведчыла б аб польскім уплыве. Параўн., аднак, выклічнік тырр (гл.) з шырокай семантыкай, якая ўключае і названае значэнне, а таксама ты́ркало ‘гульня ў вайну, калі крычаць тырр — страляюць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зяха́ць ’зяваць’ (ТСБМ), ’цяжка дыхаць’ (Сцяшк.). Рус.дыял.зеха́тьпск., цвяр. ’крычаць’, пск. ’ілгаць, трызніць’, цвяр.зе́хать, зёхать ’глядзець’; параўн. укр.позіха́ти ’зяваць’, славен.zéhati ’зяваць’. Ст.-рус.зеха ’разява’ (1679 г.). Прасл.zěxati ўтворана на той самай аснове, што ževati (гл. зяваць): *zě‑ < і.-е.*gʼhoi‑, gʼhēi‑ ’быць пустым’ прадстаўлены і ў ззяць. Паводле Скока (3, 656), зычны х < і.-е.*sk, адлюстраванага ў лац.hisco ’раскрывацца’. Не выключана, што х з аорыста.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарля́цца ’хадзіць без справы’ (Сцяшк. Сл.). З польск.tarlać się ’валяцца’, роднаснага tarzać się ’куляцца, валяцца’, што да trzeć (Брукнер, 565), гл. церці. Меркаванне пра запазычанне з літ.terliótis ’пэцкацца; валтузіцца’ (Грынавяцкене, LKK, 22, 196), дзе асноўнае значэнне ’брудзіць, пэцкаць’, здаецца менш верагодным, паводле Смачынскага (672), першапачаткова ’распасцерці на зямлі’. Нельга выключыць і гукапераймальнае (імітатыўнае) паходжанне, параўн. серб.-харв.то̀рлати ’моцна крычаць; выстаўляцца, хваліцца’ (інакш, як узнікшае на базе турцызма то̀рлак, разглядаецца Скокам, 3, 484).
1. Узвышэнне ў выглядзе пляцоўкі, насланай з дошак. Лектар стаяў на памосце, вакол яго т[о]ўпіліся густа сяляне.Чорны.Труна нябожчыка стаяла на высокім памосце, упрыгожаным яловымі лапкамі.Лынькоў.Музыкант сядзеў на невысокім памосце, быў немалады, апрануты ў паношаны шэры пінжак.Навуменка.
2. Тое, што і падлога. Кухня была прасторная і даволі светлая, з цагляным памостам.Колас.// Насціл з дошак наогул. У хляве на памосце валялася сена, сапрэлае, пацёртае.Пташнікаў.Стаяць халмагоркі, Крычаць певуны, Памост капытамі Сякуць скакуны.Калачынскі.Раздзеўся Паўлік каля моста, сышоў з грэбелькі, ступіў на памост і хацеў падысці да халодных струменьчыкаў.Сташэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Утвараць рык, рыканне (пра хатніх і лясных жывёл). На дварэ працяжна рыкала карова, чуўся клапатлівы гаспадынін голас.Мележ.Чуваць было, як у суседняй вёсцы рыкаў бугай.Дайліда.І хадзіў, хадзіў, каламі хадзіў вакол лясной хаткі леапард. Зрэдку рыкаў.Караткевіч.//перан. Утвараць моцныя, адрывістыя гукі, якія нагадваюць рык жывёл. А гром рыкаў ужо раз’юшана За кожнай елкай і сасной.Панчанка.
2.Разм. Груба, раздражнёна і адрывіста крычаць на каго‑н. — Ну, ты памалу, не рыкай, — бурчыць спакойна Іван.Лынькоў.— Не рыкаць на мяне! — яшчэ больш, гнеўна скарагаворкай агрызнуўся Вілюевіч.Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
howl
[haʊl]1.
v.i.
1) выць, завыва́ць (пра саба́к, ваўко́ў, ве́цер)
2) крыча́ць; раўсьці́(са зло́сьці)
to howl down — заглушы́ць (кры́кам і гд)
We howled with laughter — Мы рагата́лі
2.
n.
1) выцьцё, скавыта́ньне n. (саба́кі, ве́тру)
2) крык -у m.
howl of laughter — ро́гат -у m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Скрыпе́ць ‘утвараць скрыпучыя гукі; рыпець’, ‘жыць абы-як, з цяжкасцю падтрымліваючы свае сілы’ (ТСБМ), скры́паць ‘тс’ (Байк. і Некр.). Укр.скрипі́ти, рус.скрипе́ть, ст.-рус.скрипати, польск.skrzypać, в.-луж.křipać, н.-луж.kśipaś, чэш.skřípati, славац.škripať, škripieť, серб.-харв.шкри́пати, славен.škrípati, балг.скрѝпя ‘тс’. Прасл.*skripati, *skripěti ‘скрыпець’. Фасмер (3, 657 і наст.), Махэк₂ (550) лічаць гукапераймальным. Параўноўваюць з лат.skripstêt ‘хрусцець, скрыпець, грымець’, kripš(k)êt ‘тс’, літ.krípštereti ‘ціха шамацець’, ст.-в.-ням.scrîan, screiôn ‘крычаць’; гл. Мюленбах-Эндзелін, 2, 280; Вальдэ-Гофман, 1, 291–292. Сной₁ (637) удакладняе, што гэта да і.-е. базы *(s)krei‑p, *krei‑k (параўн. крычаць, што азначала хрыплыя натуральныя гукі). Варбат (Этимология–1981, 16 і наст.) падцвярджае гіпотэзу Цупіцы (Gutturale, 126) аб роднасці слав.*skripati з групай ст.-ісл.hrīfa ‘рэзаць’ і далей з гняздом і.-е.*(s)ker‑ ‘рэзаць’ на матэрыяле паўднёваславянскіх дзеясловаў і імён са значэннем ‘шчыліна, расшчэп’, а таксама назваў пазоў, блокаў і г. д. Гл. яшчэ БЕР, 6, 799; Шустар-Шэўц, 701; Борысь, 555.